Ik zag het in de indrukwekkende hal aan het IJ waar Stork eens machines bouwde. Deze maand staat daar een tentoonstelling getiteld 'dit is nu de nederlandse beeldhouwkunst'.
Met kleine letters.
Wat de bedenkers siert.
En ze zijn er allemaal, van Tajiri en Carel Visser en André Volten tot Joep van Lieshout en David Bade.

En allemaal missen ze het museale wit. Hun werk vermag weinig tot niets tegen de monumentale fabriekshal. Tegen de ernst van de constructie, de tragiek van de teloorgang, de imposante leegte die overbleef.
Daarin staan dan, wat verloren, deze bedenksels. Vaak spits of geestig bedoeld ook nog. Of erger, diepzinnig.
Ze redden het niet.
Ga dat zien!

Extra tragisch wordt dan de bezetenheid van veel makers met 'materiaal', of het nu staal is, hout of polyester. Wat ze ermee doen, hoor je de fabriekshal denken (deze hal wordt een personage) is 'kids stuff'. Het wachten is op de happers en grijpers die het zullen afvoeren naar de bakken van ICOVA die al klaar staan op het terrein, een vlakte, belegd met prachtige Stelconplaten. 
Wat nu?
Terug maar, naar de witte mantel der museale liefde?
 

 Hoe praatten de mensen vroeger? Van woordgebruik, intonatie, zinsmelodie in andere tijden is weinig bewaard. Dankzij Nadepiep weten we iets van de jaren '80 en '90.
Sommigen hadden hoorbaar moeite met het inspreken van antwoordcassettes. Er is ook ergernis. Hoe kan het dat iemand woensdag om zeven uur nog niet thuis is?
Of de onzekerheid als de ander niet kwam opdagen. Je belt en hij of zij is er niet. Of doet alsof. Waarom? Ligt dat aan jou? Stemmen verraden veel.
Annemieke: 'In je vriendenkring leer je mensen kennen door hoe ze een boodschap inspreken. Sommigen springen op het podium, vergroten zich, nemen alle ruimte, anderen kruipen weg, worden onzeker.'

 Op wie antwoordcassettes bezit wordt nog steeds een dringend beroep gedaan. 
Toen ik vorig jaar van het plan hoorde heb ik de mijne afgestaan, met daarop onder meer Gerard Reve, Johnny van Doorn en A.Moonen. Over die laatste zegt ze 'Hij is gemaakt voor het antwoordapparaat'.
 

 Wat zeiden mensen als ze een relatie uitmaakten, als iemand niet kwam opdagen? 
Komende week begint de Avonden elke dag met een serietje gebaseerd op 'Nadepiep.nl', de website aangelegd door Annemieke Houben uit wat ze vond op rommelmarkten en zolders.
Het lijkt soms klankpoëzie. Zinnetjes verheffen zich, of ze door een reclamevliegtuigje worden voortgetrokken. Dat er ook dialogen bewaard zijn komt omdat de apparaten bleven opnemen als toch, alsnog de telefoon werd opgenomen.

 Ik heb een dichter gekend die de hele dag naast zijn antwoordapparaat zat te luisteren naar wat men zoal insprak, en maar heel zelden de telefoon opnam.
Menigeen was bevreesd voor dit soort akoestische gluurders.
Er zit dan ook nogal wat aarzeling bij de insprekers op NadePiep.
Waarover morgen meer.
 

 Waarom ik zo nieuwsgierig ben naar die film?
De foto's die Sebald maakte van het huisje van zijn Duitse dichtersvriend zijn onvergetelijk, net als de weergave van hun conversatie en de citaten uit wat Hamburger schreef over zijn vooroorlogse Berlijnse jeugd .
Twee Duitse schrijvers, Ausgewanderte in Suffolk. Sebald is net verdwaald op de hei. Dan komt hij eindelijk bij z'n vriend terecht.
En tja, waarom schrijven?
Uit gewoonte? Geldingsdrang? Omdat je niks anders geleerd hebt? Hamburger weet het niet. 'Net zo min als je weet of je er verstandiger van wordt of juist gekker.'
Misschien, denkt hij, verlies je het overzicht, terwijl je, naarmate je voortbouwt aan je werk, ertoe neigt de toenemende ingewikkeldheid van wat je verzint te verwarren met een voortschrijdend inzicht. Terwijl je tegelijk al vermoedt dat je de onweegbaarheden die je leven bepalen nooit zult begrijpen.
Bij hem voelt Sebald zich thuis.
Sterker nog: 'Meteen bij het eerste bezoek aan Michael kreeg ik de indruk dat ik daar woonde, of ooit had gewoond, in zijn huis. En dat wel in alles net als hij...'. 
 

Als je zo'n straat in fietst, rijd je je eigen schaduw achterna.  
Bibi de Wit mailde: 'Ik ken de avondzon in de Pijp. In New York heb je dat ook, een paar dagen per jaar staat de zon dan bij het ondergaan recht in de straat. Ze hebben daar een naam voor: 'New York-hekje' of iets dergelijks.'
Huh? Voor mij onvindbaar, dit.
Wie?
 

 'ShadowDance' komt in het juiste seizoen.
Schaduwen, je vergeet ze. Dat visuele overslaan wordt in Amersfoort opgeheven. Opeens bestaat heel de wereld uit schaduw. Keer je terug naar het oneindige spel dat je er als kind mee speelde.
Apen en kinderen leggen hun vinger op hun schaduwvinger. 
 Ik raakte verdiept in 't het schimmenspel. Kwam bij de onderwereld van de Odyssee, waar de schimmen rondwaren. In de woorden van mijn leraar Jan van Gelder: 'De stervelingen, immers, maken gedurende hun korte bestaan op aarde meer ellende mee dan zij vreugde beleven en over hun lot na de dood behoeven zij geen enkele illusie te koesteren.'
En hij beschrijft het bezoek van Odysseus aan de toegang tot de onderwereld, 'waardoor de schimmen van de gestorvenen naar buiten zweven, schril piepend en zich alleen nog maar bewust van een smartelijk en vergeefs verlangen naar alles wat zij op aarde achterlieten.'
 

In het register vond hij onder de letter A onder meer: Altweiberliebe, Amor Lesbicus, Androgynie en Anthropophagie.
Het boek bleek veel schrijvers, dichters en schilders te hebben geïnspireerd: Arthur Schnitzler, Salvador Dali, Georges Bataille. Hij werd 'de Von Münchhausen onder de pornografen' genoemd. Schrijft Menno: 'Pornografisch is Psychopathia Sexualis niet. Poëtisch wel.'
In Berlijn kocht hij een exemplaar uit 1924. En sloeg meteen casus 91 op: een gymnasiumleraar die Hellenistische vrouwenhoofden met 'wijde neusgaten' tekende 'ten einde het vrouwelijk geslachtsorgaan naar de neusgaten te verplaatsen'. Niet zo’n vreemde gedachte eigenlijk. Let wel deze leraar had nooit geslachtelijke omgang gehad.
Ik stuurde Menno deze nieuwslezeres. Hij reageerde: 'Geestig! Maar helemaal overtuigen doe je me niet. Ik zat ook al op het net te zoeken, maar kon niet echt iets toepasselijks vinden.'
Eind oktober gaan we een radiogesprek doen.
 

Om vast te leggen wat met kijkdozen, maquettes, knip en plakwerk van stoffen of karton wordt gemaakt. De vingers van de maker zijn terug.
Schaduwen. Lumineus idee! Eenvoudig te manipuleren. Niets interactiever dan dat. Met eenvoudige hulpmiddelen kun je ze van vorm veranderen, vertragen, zo zelfs dat je ervan schrikt. In het klassieke toneelstuk 'De spooktrein' ziet een machinist avond aan avond een fladderend spook voor zich op de spoorbaan.
Het spook blijkt de schaduw van een nachtvlinder, opgesloten in de carbidlantaarn van de locomotief. 
 

Morgen, dinsdag praat Catherine van Campen in de Avonden met  bedenkster Judith van Meeuwen. En vrijdag doe ik een schaduwverhaal.

Vóór alles was er het handhondje van je oom in de lichtkegel.
De eerste projectiemethode, de eerste manier van afbeelden.
Het eerste zelfportret ook.
Een zelfbeeld dat niets weegt, en nog manipuleerbaar is ook.
Vanmiddag speelde ik in de schaduwtenten van Kade met mijn beeltenis als ooit in de spiegeltent op de kermis.
 

De schaduw, die je bewust maakt van je bestaan, van je uiterlijk.
En je meteen leert dat je los kunt komen van jezelf. 
En dan is het nog maar een stap naar iemand anders worden, of verdwijnen.
Vandaar vanmiddag dat museum vol joelende kinderen, en giechelende volwassenen.
 

Zo was het dus, in het verleden. Iemand praat tegen je vanaf een onbewoond eiland. En er is niemand in zijn buurt die kan zeggen 'Gerbrand, sorry...'.
Maar waarom zou iemand? De tijd is een olievlek. Een vogel, een zeis, het eten.. En ja, het weer. Waarover Kurt Schwitters dichtte:

Als ik praat over het weer
weet ik waar ik over praat

'Een opklaring. 't Zal mij benieuwen hoe lang dat duurt.'
Zeeën van tijd had je in het verleden.
Intussen is het spinnenseizoen begonnen..