zijaanzicht
Hans Aarsman

Rode Burcht wint

Eerder (dit log van 5 oktober) berichtte ik dat de Rode Burcht voor het Vrije Woord die Hans Aarsman en Erik Kessels ontwierpen in de Utrechtse Nieuwstad Leidse Rijn bij de laatste drie zat. Gisteren werd bekend dat ze hebben gewonnen. Het gaat om een 'woonhuis', op een kavel van circa 700 m2 in de wijk Het Zand, begrensd door water en de Parkzichtlaan. Het ontwerp moet nu door een particulier of projectontwikkelaar worden overgenomen en gebouwd.

Het kasteel moet een onderkomen worden voor het onafhankelijk denken. Vijf tot tien mensen - met verschillende achtergronden, interessegebieden, deskundigheden en levenservaringen - kunnen er telkens een of twee weken verblijven om gedachten uit te werken rond een thema.De knalrode burcht wordt omgeven door een sloot. Via de ophaalbrug komt de bezoeker uit op een centrale binnenplaats. Er is een centrale bibliotheek en een internationale leestafel in de centrale vergaderzaal, die tevens dienst doet als keuken. De vergadertafel is ook eettafel. Hoe verder?Wie gaat het kasteel bouwen?En belangrijker, wie wordt de kasteelheer? PS. De acht voorstellen en de drie uitgewerkte ontwerpen zijn nog steeds te zien in Het Gebouw (2005, Stanley Brouwn en Bertus Mulder) in Leidse Rijn.

Willem Brakman op 19 oktober 2006
het oorspronkelijk schilderij

Brakmans voorlaatste

Vandaag bij Willem Brakman (84) in Boekelo. Hij had 'een rotjaar' met een valpartij en ziekenhuisopname. Niettemin nadert hij onverstoorbaar - volgens plan - het eind van zijn schrijfwerk. Op 4 november verschijnt zijn 38ste (als ik goed tel) en voorlaatste roman 'Naar de zee, om het strand te zien', een zelfs voor Brakman ongewoon poëtisch boek, op de grens van poëzie en proza. Puur vorm.

Maandag is in de Avonden te horen hoe letterlijk je de titel moet nemen. Op het strand gebeurt het namelijk. Wat? Alles. Dat begint al met het omslag, als gewoonlijk een schilderij van hemzelf. Hij blijft schilderen. De boekensite wil kladjes van schrijvers gaan afdrukken. Mooi idee. Hier een kladje dat Brakman maakte voor het gesprek. Dit is een doktershandschrift. Ik ontcijfer oa.'Vervullingen. Dat wat wordt opgreroepen, maar al schrijvend ontstaat. Het vertoont dat waarvoor ik geen naam weet te vinden... In een ruimte vol barokke mensen.'Die ruimte, weet ik nu, is het strand. Waar het lichamelijke is. Vergeet de zee, het gaat om het strand.En wat dat hobbelpaard aangaat, daarover woensdag 1 november meer.

Willem Brakman
Beluister fragment
cabarettoon
George Nypels

De Revolutieverzamelaar

Henk van Renssen schreef een zeldzaam spannend boek over de zeldzame verslaggever George Nypels (1885-1977). Nypels was na de Eerste Wereldoorlog reiscorrespondent voor het Algemeen Handelsblad.'De revolutieverzamelaar' heet het. En Nypels ziet ze in de ogen, de revolutionairen: de communisten Bela Kun in Hongarije en Karl Liebknecht in Berlijn, de journalist Mussolini in Milaan, Kamal Atarürk in Ankara, op een haartje na zelfs Lenin in Moskou. Twee blijke er minder irritant en vergaderziek dan de rest: de dichter d'Annunzio, die een ludiek vrijstaatje oprichtte in Fiume (Rijeka) en hou je vast, Adolf Hitler in München. Een beginnend spreker in de bierkelders. Nypels gaat hem volgen. Iemand die zo goed is op het podium is een werkelijk gevaar. George Nypels verhuisde speciaal naar München om Hitler te volgen voor de krant.

Het boek verschijnt op 16 november bij Podium. Alvast twee citaten. Nypels ziet Hitler.uit: 'De Beierse Mussolini' - Algemeen Handelsblad, maart 1923'Een oorverdovend "Heil!"-geroep, gewuif en gejuich als te midden van zijn lijfgarde van Hakenkreuzler met hun mooie nieuwe vaandel Hitler verschijnt.Wie vergeleek deze eenvoudige, gemoedelijke glimlachende Oostenrijker toch het eerst met de Napoleon-imitator Mussolini? Een eenvoudig colbertje, slappe boord. Tenger en slank. De goejige gewoonheid en eenvoudigheid zelf. Een spits, smal gezicht, waarin een paar guitige kleine oogjes en een geestige spitse neus boven een heel klein half-tandenborstelsnorretje. De voorzitter, een jonge, blonde Germaan met Ijzeren Kruis eerste klas op het hart, en het mooie blauwe kruis van de nog zeldzamere Pour Le Mérité uit de kraag - een beroemd oorlogsvlieger - spreekt een openingswoord.Gelukkig kort, want het moet voor die zaal vol Beieren wat onaangenaam Noord-Duits klinken. En dan begint het burgermannetje tussen al die militaire jongelingen, en in wie men zolang hij ietwat verlegen die ovaties in ontvangst nam, gemakkelijk de behanger zag, te spreken met een vaste, rustige stem, ietwat hees en in het Duits, zoals de Beier dit graag hoort, zo nu en dan zelfs het echte Beierse dialect met groot talent imiterend.' (...)'Hij verdedigt bijv. de stelling, dat een volk slechts overwonnen wordt, als de wil tot overwinnen gebroken is. Ook thans mist DuitsJand volgens hem alleen die wil. Het gepraat over ontwapening is maar nonsens en hij eindigt zo'n periode met een hartstochtelijk; "Wenn das Volk nur den Willen hätte, Waffen wären gleich da". Minutenlang gejubel en gewuif met zakdoeken, tot zijn welsprekende handen - geen Turk of Arabier heeft zulke "welsprekende" handen als Hitler - weer stilte vragen.Hitler is zeldzaam massapsycholoog. Hij dondert en kettert niet tegen de joden, maar vertelt grapjes, jodengeschiedenissen met even een joods accent en joodse gebaartjes. Hij tracht niet met zware argumenten maar met het ridicule te doden. In dat genre is hij meesterlijk. Dan slaat de grote patriottische redenaar even de cabarettoon aan, doet hij soms aan Pallenberg denken; de clownesque komiek, die heel even de tragiek doet doorschemeren.Hitler zou als komiek zeker een grote carrière gemaakt hebben, (...).Drie uur lang heeft de zaal geglimlacht, gegierd, zich geërgerd, gejubeld en vervloekt.'

Tags: 
De revolutieverzamelaar
Beluister fragment
is dit Guépin zelf, op de foto?
illustratie uit De droom van Poliphilus: de zeven dochters van de neergestorte zonnegod Phaëthon huilen tot ze in bomen veranderen.
Ike Cialona

Ike Cialona

In een aflevering van de rubriek 'Schone zaken' in de Avonden vertelde vertaalster Ike Cialona maandag 16 oktober aan Bente Hamel hoe haar vriend, de dit voorjaar overleden classicus Jan Pieter Guépin haar aanzette tot het vertalen van 'De droom van Poliphilus'. Een legendarisch boek uit 1499 waarschijnlijk van de monnik Francesco Colonna. Colonna leefde naar het schijnt in zijn Venetiaanse Dominicaner klooster en elders nogal losjes, en in grote weelde. Hij werd in 1516, op zijn 83ste, nog veroordeeld voor het ontmaagden van een meisje en in 1524 voor het oplichten van een juwelier. In 1527 stierf hij.

De 'gedroomde zoektocht naar de liefde van Poliphilus' is een onchristelijke pendant van Dantes Divina Commedia. Doorgaande lijn is de liefde van Polia en Poliphilus, grotendeels - opmerkelijk - verteld uit het perspectief van het meisje. De vertaling kostte Ike Cialona vijf jaar. Ze leerde Guépin kennen, vertelde ze, door bij hun eerste ontmoeting een gedicht uit zijn debuut 'De mens is een dier maar hij zou het kunnen weten' (1967) te citeren.Een 'gevonden voorwerp'-gedicht, zoals er toen in het 'tijdschrift voor teksten' Barbarber van Bernlef en Schippers veel verschenen. Ike Cialona zei Guépin dat het haar had opgelucht, na de ernstige poëzie die ze totdantoe had gelezen. De gustibusOver de smaak van sperma valt te twisten,het is iets heel persoonlijks.Toch heb ik zo'n debat- tussen homo's en dames -nog maar één keer meegemaakt.In de Haagse Posthoorn.

Schone Zaken: sperma
Beluister fragment
Grunberg neemt bestelling op
Van Warmerdam draagt aan

Obers

Jörgen Hofmeester, hoofdfiguur in Arnon Grunbergs Tirza gedraagt zich als een ober. Hofmeester, die niet voor niets zo heet, is altijd gedienstig. Gedienstigheid geeft veiligheid. Maar kent ook z'n grenzen, zoals blijkt. Eens te meer zie je dat in 'Ober' van Alex van Warmerdam.Een Oberwelle? Waar komen die obers opeens vandaan?Mijn mooiste was de altijd dronken ober. Hij serveerde op Loosdrecht.

We kwamen er na het werk, met een gezelschap van zo'n 15 personen. Bestellingen opnemen kon deze ober prachtig. Hij deed mompelend of ie alles uit z'n hoofd leerde en zei 'komt voor mekaar.' Zijn terugkeer was altijd weer adembenemend. Onvast daalde hij de trapjes naar het terras af, met op z'n dienblad een lukraak assortiment frisdranken, alcoholica, koffie, ijs en bitterballen. Zelden zat daar iets bij dat ook werkelijk door één van ons besteld was. Dat had je maar te pikken, deze ober maakte hier de dienst uit. Als je er iets van zei was zijn antwoord: 'Maar meneer, U denkt toch niet dat ik dat allemaal kan onthouden.' En met een gebaar naar het blad: 'Hier, dit is toch ook lekker. Wat maakt het nou uit.'Hij had gelijk, we wenden eraan en verdeelden de consumpties zoals het uitkwam. Maar later op de avond nam altijd wel een ander gezelschap op het terras plaats dat het gedrag van de ober niet waardeerde. Je wist dan hoe het verder ging, de baas werd erbij geroepen en de ober werd, luid jammerend, op staande voet ontslagen. Niet erg, een dag later stond ie er weer.In de verte komt nu een rij butlers en dienstmeisjes aangemarcheerd. Dirk Bogarde in 'The servant' voorop, achter hem zie ik Anthony Hopkins in 'The remains of the day'. Dan Jeanne Moreau als kamermeisje.

streepjes bij Lagerfeld
danseres van Klimt (1905)

Klimt en Lagerfeld

Jan Toorop exposeerde rond de eeuwwisseling tweemaal zijn symbolistische werken in Wenen bij de 'Wiener Secession'. Zo heeft hij Gustav Klimt beïnvloed, ga maar kijken in het Haags Gemeentemuseum.

Of dat nou zo goed was voor Klimt is een vraag die daar niet gesteld wordt. Mij lijkt van niet. Klimt was een sensuele tekenaar en schilder van vooral vrouwen. Toorop toch te zeer een Hollandse houten Klaas met mystieke aanvechtingen. Wanneer Klimt vervolgens strak gaat stileren en geen vrouwen as such meer schildert maar vrouwen als symbolische figuren vloeit het leven uit ze weg.Over beïnvloeden gesproken. Van de week zag ik Karl Lagerfeld met z'n nieuwe najaarscollectie, bij De Rode Loper van de VRT. En waarachtig, daar op de catwalk, de hoekige schouders, de los vallende kleren de invallende kopjes, waar deed het me aan denken? Aan Gustav Klimt. En aan zijn jongere volger Egon Schiele, die de symbolen weer terzijde wierp. Schiele, de meester van de halfgeklede modellen, van het afzakken en opschorten, van de kousen ver over de knie.Ik ben de eerste niet die het ziet. In 2005, tijdens de Schiele tentoonstelling in het Van Goghmuseum maakte Krisztina de Châtel al een choreografie geïnspireerd op de schilderijen van Egon Schiele. Maar stel je voor, Schiele op een catwalk.

Kiran Desai

Kiran Desai

Prijswinnaars lezen doe ik niet vlug, liefst ben ik alleen met een boek. Maar hieraan was ik begonnen voor ze de Bookerprijs kreeg: 'The Inheritance of Loss', het tweede boek van Kiran Desai. Het werd in de The New York Times Book Review besproken onder de kop 'Gewond door het westen'. Hoewel het verhaal in de jaren '80 speelt maakt het eerder een 21ste eeuwse indruk.

En ja, het gaat over de machtelozen, over globalisering, multiculturalisme en ongelijke kansen aan twee kanten van de oceaan. Over fundamentalisme en terrorisme. Maar dan weet je nog niks. Kiran Desai heeft een uitzonderlijk talent om mensen te beschrijven, daar draait het om in dit dichtbevolkte boek. Vaak doet het denken aan 'A house for Mr. Biswas' van V.S.Naipaul. Stijl, toon en gevoel voor humor maken dat je niet ophoudt met lezen. Lees even mee. Over de 'oude vrijster' Noni (p. 68):'Noni had never had love at all.She had never sat in a hushed room and talked about such things as might make your soul tremble like a candle. She had never launched herself coquettishly at Calcutta parties, sari wrapped tightly over her hips, ice tonkling madly in her lime soda. She had never flown the brief glorious flag of romance, bright red, over her existence, not even as an episode of theater, a bit of pretense to raise her above her life. What did she have? Not even terrible hatreds; not even bitterness, grief. Merely irritations over small things: the way someone would not blow her nose but went sur-sur-sur in the library, laddering up the snot again and again.'

de meester

Youtube

Verbaasd was ik niet toen Google vorige week Youtube (32 miljoen maandelijkse bezoekers) overnam voor 1,65 miljard, ook al maakte Youtube geen winst. Sinds Wim de Bie me erheen stuurde heb veel tijd zoek gebracht met de amateurfilmpjes daar, gestolen of niet. Neem het doodernstige 12-jarige Japannertje dat de 50 jaar oude Ventures-hit 'Walk do not run' speelt op de elektrische gitaar. Entourage: een zeer Japanse erker.Intussen verdwenen.

En nu zag Maurice Woestenburg de digitale update van het schoolbord. Uitgevonden bij het Massachusetts Institute of Technology. Meester voor het bord met een krijtje dat alles kan.Vraag: waarom stuurt iemand voor niks z'n mooie dingen naar Youtube? Niet uit winstbejag. Ik vrees, beste misantropen, beste predikers van 'de mens is de mens een wolf' dat ze het doen uit aardigheid, voor de gezelligheid. En om aandacht te vragen. Om Marijnissen, Rutte en Bos kom je voorlopig nog makkelijk heen. Natuurlijk ziet Google er advertentiegeld in. Maar of dat er uit komt betwijfel ik. Ook op Internet bestaan grenzen van reclametolerantie.

Palazzo del Te
het omslag

Plafonds

De hoofdpersoon uit de meesterlijke novelle 'De vieze engel' van P.F.Thomése, de Haagse restaurateur Bertus Bovenkamp, krijgt opdracht de plafondschildering van een groot landgoed te herstellen. Maar dan verschijnt de Vieze Engel uit de titel en maakt de kunstenaar in hem wakker. Daar komen rampen van.

 Thomése heeft op het omslag van zijn boek 'Haagse liefde & De vieze engel' (1996) een reproductie van Tiepolo staan, uit de Residenz in Würzburg (1751). Toen ik in Mantova het Palazzo del Te bezocht kwam zijn verhaal weer bij me boven. Daar zie je de duizelingwekkende plafonds van Giulio Romano (1499-1546), uit de school van Rafaël. In 1524 werd hij door de hertog Federico Gonzaga naar Mantua gehaald om dit buitengoed te bouwen en de plafonds te beschilderen. Na drie uur had ik een stijve nek, niet alleen van het omhoogstaren, ook van het rondspieden of er geen suppoost aankwam. Ik maakte nl. foto's, wat verboden was. Een van mijn onbeantwoorde vragen is sindsdien 'vanwaar toch al die kruiken, amforen en emmers die overal worden leeggegoten, vooral door dienstmaagden, steeds maar weer.' Goed, er zijn vermoedens. Als je erop gaat letten zie je ze overal in de schilderkunst van die jaren.

 Net een vraag voor Thomése. Die heeft er verstand van. Hij mailt:''Zelf had ik bij mijn laatste Tiepolo-plafondbezichtigingen in Venetië geen last van een stijve nek, daar in alle kerken waar ik kwam, vriendelijke kapelaans klaarstonden met spiegels. Die diende je als een soort offerschaal voor je uit te dragen, dan kwamen de Tiepolo's vanzelf in je bordje vallen. Op z'n kop. Maar zijn perspectief is zo ingewikkeld dat dat eigenlijk niet meer uitmaakt. Dat gedoe met al die kannen en kruiken, waar je het over hebt, moet wel pornografisch bedoeld zijn, daar deden ze in de achttiende eeuw echt niet moeilijk over.''

Tags: 
Allen Toussaint

Toussaint

 Donderdag 2 november treedt de legendarische producer, pianist, zanger en liedjesschrijver uit New Orleans Allen Toussaint (1938) op in de Melkweg in Amsterdam.Hij zat altijd liever in de studio. En werkte met Lee Dorsey, The Meters, Albert King, Labelle, John Mayall, Frankie Miller, Ernie K Doe, Dr John, Elvis Costello (pas nog een duoplaat) en zoveel anderen.

 Allen Toussaint is ergens tussen verlegen en bescheiden, hij treedt solo op, zingend achter de piano, zoals eerder ook Dr. John, wat een unieke kans geeft precies op z'n vingers te kijken. Hier wat hij schreef voor Lee Dorsey: Workin' in a coal mine Goin' down down down Workin' in a coal mine Whop! about to slip down Workin' in a coal mine Goin' down down down Workin' in a coal mine Whop! about to slip down Five o'clock in the mornin' I'm all ready up and gone Lord I am so tired How long can this go on? Cos I'm on call in the mornin' Oh I go by the coal But when Saturday goes around I'm too tired for havin' fun (Too tired for having fun) Lord I am so tired How long can this go on? Waarbij New-Orleans piano, blazerskoor en het getik van de houwelen.

Pagina's