"DEZE WEDSTRIJD IS GEEN PRETJE

Nog buiten adem na je topprestatie sta je ons te woord, ver van huis,
trots en opgelucht. Je bent niet te bereiken, zoveel namen kun je nog
verzinnen. We kussen de versteende grond onder je voeten, zijn altijd
in de buurt als je ons nodig hebt - wat moet de jury hiervan denken

(...)

'Vrijheid houdt het lichaam fit, vrijheid kweekt talent.' Mooie woorden,
pure bluf. Volgden wij jouw voorbeeld, elk record reet ons aan flarden."

Die laatste twee regels.
Vooral het 'vrijheid kweekt talent'.

'The Berlin Wall' van Shinkichi Tajiri (1923-2009) is een merkwaardig fotoboek. Het eerste dat je opvalt is de leegte. Overal zijn betonnen muren en versperringen opgericht, maar mensen zie je nauwelijks. Wat spelende kinderen op de landjes en de voetpaden tussen het opschietend onkruid. Enkele tieners in jaren '60 outfit, terlenka broeken, minirokjes. Meer niet.
Het beeld, de optelsom, is helder grijs. Op geen enkele van de honderden foto's schijnt de zon. Geen schaduw te zien. Alle foto's hebben de zelfde heldere grijstoon. De toon van het geimproviseerd beton, de eerste bouwfase van de muur, die vanaf 1961 ontstond. Geen grafitti.
Soms heeft Tajiri panoramisch gewerkt, dan liggen foto's aan elkaar en geven een overzicht van het stadschap.
Bij alles zie je het werk van een beeldhouwer, die van bovenaf een relief in beeld brengt, in beton. Geen toeval dat hij vanuit een RAF-helicopter hetzelfde tracé filmde dat hij al gefotografeerd had. 
Een hang naar topografie, een drang naar volledigheid.
Zo zie je niet alleen wat restte van de binnenstad, maar de  wijde omtrek, tot diep in de velden. Zo, zo liep de grijze muur. 

The Berlin Wall is uitgebracht door uitg. Tasha bv, Postbus 8320 5990 AA Baarlo, bakasan@hetnet.nl ps. Mijn 'bereik' was afgelopen zaterdag minimaal. Zaterdag as. tegen kwart voor twaalf meer Tajiri in de Avonden 

Als voorbeeld kiest Lessing (1729-1781) de beroemde Laocoon-beeldengroep. In de 'Aeneis' van Vergilius schreeuwt de stervende Trojaanse priester Laocoon het uit zodra hij het gif van de slangen in zijn lichaam voelt doordringen. In de beeldengroep lijkt de priester niet meer dan een zucht te slaken. De dichter kan doen wat de beeldhouwer niet kan. Een beeld kan maar een enkel moment weergeven. Dit pertinente onderscheid van de ervaring van ruimte en tijd is sedert Lessings 'Laocoon' een kernstuk in de beschouwingen over literatuur en beeldende kunst.'

Aldus de aankondiging. Maar... Is dit nu een zucht? Anderzijds, sinds ik Laocoon voor het eerst zag begreep ik dat het niet ging om het uitbeelden van pijn maar om het tonen van mooie lichamen. En vond de voorstelling nogal drakerig. En nu, wat zou er veranderd zijn in onze kunstopvattingen sinds Lessing?

Op 9 november jl. betrad Angela Merkel opnieuw de Bornholmer Brücke, in 1989 de eerste opening in de Muur. De tentoonstelling opent met Tajiri's foto's van deze brug: foto's en een film van de Muur die hij maakte in de jaren 1969-1970. Geen toeval.
Hij werd gefascineerd door de Muur (15 cm dik, 4 meter hoog, 43,3 km lang). Moest en zou de hele muur in beelden vastleggen. Begon te fotograferen vanuit het Zuidoosten in Noordwestelijke richting, steeds een blok verder. DDR-wachtposten hielden hem in de gaten. De videofilm werd gemaakt vanuit een helikopter van de RAF die over de Muur vloog, op 200 meter hoogte en 200 meter afstand. Een halfuur rond.
Na maanden werk en 550 foto's bleven de negatieven 30 jaar op de plank liggen tot Tajiri in 2003 een scanner kreeg waarmee hij zijn 35 mm-materiaal kon bijwerken, de krassen in de  negatieven restaureren.

Ik denk, hij heeft de hele muur als een kunstwerk opgevat. Een angstdroom van op- en afgeslotenheid. Van doodlopende rails, doodlopende straten, blinde muren, kortom een topografie van de uitzichtloosheid.
Het pijnlijkst wordt dat in de talloze naamplaatjes en richtingborden, die in schrille tegenstelling staan tot de mogelijkheid om te reizen. Van een dodelijke ironie wordt dan: 'Sie verlassen... You are now leaving...'.

Morgen doe ik verslag in de weekendbijlage van de Avonden, tegen 11.45

Hij mailde terug: 'Een zeer nette prijs, vind ik ook. Zonder rookmachines.'

 Taptoe oe oe taptoe
stapt al maar toe
zwart van de nacht dat dik drukt de stijve straat
breekt licht logge lucht
en muziekgeschetter

Licht van de laaiende lansen
laaiende stap van de lichtende lansen
lansen van laaiende licht

dansende licht van de laaiende lansen
dansend laaien van de lichtende lansen
laaiende lansendans

 'De onderbewust geïnspireerde poëzie resulteert uit de extase,' schrijft Van Ostayen in 'Gebruiksaanwijzing der lyriek', de tekst die hij in 1925-1926 voorlas in Brussel en Antwerpen.
Je vindt wel Pats en Boem bij Van Ostaijen, maar niet het woordje CENTRA. Daarom terug naar Jacob Groot, die schrijft:
'Ja, hoe stroomt een bron? Die bloemlezing van Rodenko was toen uitermate groovy. Dat kreeg je niet op school te lezen.
Ook zijn Gedoemde Dichters, een bloemlezing uit de POÊTES MAUDITS, vormde zo'n exclusieve vraagbaak. Literaire subcultuur, we hebben het over het Aurora van de jaren zestig.
De reputatie van beide pockets stond ijzersterk bij de lezende voorhoedejeugd in de stadjes en steden van Holland.
En Johnny wilde dichter worden.
Het is bijna ondenkbaar dat hij niet van beide bronnen gedronken heeft.
In Arnhem aan de Rijn.

 En die plastische klankpoëzie van met name Bonset oogde wild and exciting. Stond helemaal voorin het boekje, en daarna kwam Antony Kok.
doemenoemenoemenoem zoemhoen etc. (zeer snel)
Ik hoor hem oefenen.'

 ps. De man met de sigaar in de laatste regel is inmiddels bekend. Dat was de legendarische quizmaster Theo Eerdmans. Met met Oudjaar stond hij op straat rotjes af te steken met een stompje sigaar - zo deden vaders dat in de dagen. In een onbewaakt moment gooide hij niet het aangestoken rotje weg maar dat stompje sigaar. Het aangestoken rotje stak hij abusievelijk in zijn mond. En ach...
Zie 'Oorlog en pap' de biografie van Nico Keuning (foto Rene Alphenaar).

 'Centra Pats Boem
zichtbare knal
wit helt 't licht
bolle wit bolle wit bolle wit
de aarde wit zwart
de weg gelig licht
kijk daar 'n man met een sigaar'.

 Onverstaanbaar, maar herkenbaar vuurwerkgeluid.
Na afloop stapt een kunstschilder op de vijftienjarige Johnny af: Dat is 'n gedicht man.
'Toen besefte ik dat ik dichter was.'
Vanaf dat moment is de geluidspoëzie een van zijn nieuwe acts.''

 Maar waar komen die woorden vandaan? Volgens de dichter Jacob Groot vindt de tekst gedeeltelijk zijn oorsprong in het gedicht CENTRA van I.K. Bonset ofwel Theo van Doesburg, dat begint met de woorden 'CENTRA PATS ZICHTBARE KNAL'.
Het gedicht staat in Rodenko's Nieuwe Griffels Schone Leien.
De bloemlezing (eerste druk 1954) 'die op zijn minst een
decennium lang de verplichte initiatiecursus voor de ware poëzieadept was'.
Ook, denkt Jacob, voor de jonge Johnny van Doorn. En hij vervolgt: 'Ik herinner me vaag dat hij deze specifieke herkomst bij gelegenheid nadrukkelijk aanstipte. Omdat de herinnering vaag is moet ik die verifiëren. Maar bij wie?'
Maar ik kan me niet herinneren de Rodenko bij Johnny thuis te hebben gezien of in het blauwe KLM-koffertje waarmee hij Nederland doorkruiste. En wat meer zegt, Yvonne van Doorn herinnert zich het boekje ook niet. Maar toch, vanwaar de vreemde woordcombinatie CENTRA PATS BOEM?
Morgen meer (foto Rene Alphenaar).

Zijn bezetenheid met die muur kwam voort uit zijn verblijf in een Amerikaans interneringskamp, waar hij als vele Japanse Amerikanen tijdens de Tweede Wereldoorlog werd geïnterneerd.
Hij ontkwam door zich te melden bij het Japans-Amerikaanse vrijwilligersregiment, dat vervolgens in de oorlog in Europa de zwaarste militaire opdrachten kreeg.
Na de oorlog kwam hij naar Nederland, waar hij beeldhouwer werd.
Tajiri verwerkte zijn oorlogsverleden in Berlijn. Daar herkende hij de muren, de betonblokken, het prikkeldraad.

Exposorium Vrije Universiteit
Hoofdgebouw VU begane grond, De Boelelaan 1105
Open ma t/m vrij 9.00-22.30 uur, za 9.00-15.30 uur

 Radio over de kleur rood.
Elke woensdag en zondag vanaf 14.00 uur zal Radio Rood in de lucht zijn op 107.5 FM en via Internet.
Ebinger noemt zich een zelfstandige opstandige duizendpoot. Hij tekent, schildert, bouwt installaties en werkt met verschillende materialen - zo bouwde hij schepen van knäckebrod en maakte hij onderwatersculpturen..

 Bezoekers van het museum kunnen bij de uitzendingen zijn.
Moritz zal zelf veel te horen zijn over rood, maar hij nodigt ook gasten uit, waarvan ik er een ben.
Zo zal ik op zondag 3 januari vanaf 14.00 met twee genodigden live radio maken over de kleur rood in de fotografie en de beeldende kunst. Later meer.

Haar Sneeuwwitje maakt duidelijk dat het rijk van de fantasie - wat Disneyworld toch pretendeert te zijn - een griezelige keerzijde heeft: alles wat buiten de voorgeschreven en strikt gecontroleerde Disneyfantasie gaat zou weleens gevaarlijk kunnen zijn. Sneeuwwitje zou een sigaret kunnen opsteken of vuile taal uitslaan. Of erger. 
Wat kan onze publieke ruimte aan?
Pilvi Takala bereikt veel met haar provocaties als vreemde, als indringster. Prachtig is de twijfel op de gezichten van de omstanders.
 
Morgen na 21.00 is ze te horen in De Avonden.