Joop en Jessica

Joop Visser

Joop en compane Jessica van Noord bezorgen het Kerstlied van 2009. Wonderbaarlijke vermenigvuldiging!

surrealisme

Miljoenenclaim

De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) heeft op 1 oktober jl. al het beeldmateriaal in publicaties van na 1900 van de website verwijderd. Aanleiding is de dreiging met een miljoenenclaim door de auteursrechtenorganisatie Pictoright, namens een aantal bij haar aangesloten fotografen.

Het gevolg is dat deze licht krankzinnige tekst overal op de DBNL-site opduikt waar eerst een schrijversfoto of andere afbeelding stond.
Nogal gestoord.
Toen ik hem voor het eerst zag dacht ik met een surrealistische grap te maken te hebben.
 
Pictoright zegt dat de door fotografen ondervonden schade inmiddels vele miljoenen euro's bedraagt.
De DBNL is van mening dat het gebruik van het beeldmateriaal steeds rechtmatig is geweest en dat dit gebruik onder het citaatrecht viel dan wel anderszins toelaatbaar was.

Die hysterie. Hier schiet toch niemand wat mee op? Zou het nu zo vreemd zijn om een lumpsum afkoop-akkoord te sluiten naar het model van wat bij de muziekauteursrechten is geregeld?

het licht beweegt, maar je ziet het niet
 

Jan Schoonhoven (2)

 Apen kunnen aardig tekenen, maar een ding doen ze nooit, arceren. En de oudste menselijke decoratie bevat al evenwijdige streepjes. Pas nog zag ik in het Afrika- (voorheen Congo-) museum weer de Afrikaanse maskers en gebruiksvoorwerpen, vol streepjes. Wat bezielde Jan Schoonhoven?

 Hij heeft er wel wat over gezegd nu en dan.
Ook over de herhaling van motieven. Een ordening die voortkwam, zei hij ‘uit de noodzaak opzettelijke vorm te vermijden’
Hij is tegen vorm als inbreuk en truc, hij wil zijn materiaal zo gebruiken dat het ‘boven zichzelf uitkomt’ en 'drager wordt van de geest van de maker'.

 'Het gaat mij om een totaal wit vlak,’ zei hij ‘Los van ieder schilderkunstig verschijnsel, los van iedere inmenging die vreemd is aan de waarde van het vlak; het wit is geen poollandschap, geen materie die bepaalde associaties oproept, geen mooie materie, geen sensatie, geen symbool of iets anders: een wit vlak is een wit vlak.’
Blijft het raadsel van de ontroering.
Ook bepaalde Sol Lewitts of Ben Akkerman maken de tranen los. Hoe kan dat?
‘Jan Schoonhoven speelt met de tijd. Op zijn kunst beweegt het licht heel langzaam, en dat voel je, in plaats van dat je het ziet.’

 Morgen tegen 11.45 sta in voor de weekendeditie van de Avonden in Den Haag

Hanny Michaelis

Van Nop Maas kreeg ik het kleine boekje 'Zonder een spoor van vrede' dat hij samenstelde bij de eerste sterfdag van Hanny, 11 juni 2008. Met gedichten en aantekeningen die hij vond in haar nalatenschap. Een zeldzame tekst:

'Ik heb nooit geleerd me actief in te spannen voor wat ik de moeite waard vond. Hoewel ik voor zeer agressief doorga (althans in verbaal opzicht), was mijn opstelling in het leven vooral defensief: niet kunnen loslaten, daar kwam (en komt) het voor mij op neer. Voor veroveren was ik kennelijk niet in de wieg gelegd, als ik iets erg begeerlijk vond, concentreerde mijn verlangen zich daarop met grote vasthoudendheid; i.p.v. erop af te gaan, wachtte ik tot het naar me toe kwam. In dat wachten stak al mijn wilskracht, daarom is wachten mijn sterkte punt geworden (ondanks mijn vermaarde ongeduld in het dagelijks leven). Helaas heeft het me weinig opgeleverd, althans niets van blijvende waarde.' (8 juni 1975)

Wachten als daad. Nooit zag ik het zo geformuleerd. En dan de diepe ironie in de slotregel.
Ik ontmoette Hanny Michaelis soms in de tram, ze ging dan naar de Albert Cuypmarkt en we praatten wat. Ze droeg een soort parkacoat met een frivole bontkraag, die in m'n neus kriebelde.
Als ze kwam voorlezen in Music-Hall op de Amstel moest ik haar ophalen aan de Reguliersgracht, waar ze woonde. We liepen dan stijf gearmd door de Halvemaansteeg, daar woonden nl. de 'Arabieren' met hun shoarmatentjes en die vond ze eng. 

Tags: 
het werk
Jan Schoonhoven (1914-1994)

Jan Schoonhoven

 Zaterdag ga ik naar het Haagse Gemeentemuseum, waar tekeningen en wat je noemt reliëfs van Schoonhoven te zien zijn. Een woord, dat het precies vangt: geen kleur, alleen licht en schaduw. Ik hou erg van Schoonhoven. Zijn werk heeft een terloopse schoonheid waar je nooit bij kunt komen. Het is zo ongelooflijk licht en charmant.

 Mijn kennismaking met z'n werk verliep onorthodox.
Toen ik pas bij de vpro werkte was daar een soort eierdoos die dienst deed om koffie mee te halen uit de belendende villa.
Ook door mij.
Pas veel later ontdekte ik dat de witte houder waar zo mooi koffiebekers in pasten een sculptuur van Jan Schoonhoven was, waarmee muziekchef Han Reiziger eens was bekroond.
Er zaten koffiespetters op.
Han zei nog wel eens 'Niet doen jongens, dat is kunst.' Maar daar bleef het bij.
Niet lang geleden kwam dat uit.
De eierdoos bleek namelijk verdwenen.
Niet erg, zeiden ze in Delft, waar Jan - en zijn echtgenote Anita, die in de muziek zat en Han bekroond had - vandaan kwamen. Van alle werken van Schoonhoven is de mal bewaard.
 En, het belangrijkste, Jan had dit enig gevonden.

Tags: 
Johanna en Ferdinand

Johanna

 Bordewijk-Roepman (1892-1971) was componiste en getrouwd met de schrijver Ferdinand B.. Ze hadden twee kinderen, Robert en Nina. De dochter heb ik eens geïnterviewd over haar vader (1984), in een laantje in Wassenaar. Zelden zo dronken geworden (sherry).Ze schetste oa. hoe haar ouders als ze uit school kwam verdiept zaten in componeren en schrijven. Moeder achter de piano, vader met een schriftje op z'n knieën, in de huiskamer in het Bezuidenhout. Stil zijn dus. Ferdinand en Johanna werkten echt samen. Zij las zijn teksten na en hij - hij kon muziek lezen - gaf commentaar op haar composities. Bij twee muziekstukken schreef hij teksten. In de jaren vijftig is haar werk in Europa en de Verenigde Staten veel uitgevoerd.

 Maandag jl. sprak ik de neerlandici Elly Kamp - die bezig is met een dubbelbiografie van het echtpaar - en Wieneke 't Hoen - die een herdruk van Bordewijks magistrale schoolroman 'Bint' bezorgde, 75 jaar na de eerste verschijning.
De Bordewijks hechtten zozeer aan hun 'privacy' dat een eerdere biografie van de schrijver mislukte puur door gebrek aan informatie. Nu is dat anders. Schoondochter Gunilla leeft nog en zij vertelt en geeft vrij. 
Zo komt het dat er komende vrijdag een Bordewijkmiddag is in de Aula van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, gewijd aan het echtpaar. 

Tags: 
muurfoto uit 1969 van Shinkichi Tajiri (1923-2009) , te zien in Art Gallery Gooilust, 's Graveland.

Tajiri

Dagellijks krijg ik de mail van Galeries, die me vertelt welke kunst te zien is in galeries en musea. Er zijn altijd twee stukjes bij over een expositie. Eentje van Benno Tutein Nolthenius. Als tweede verscheen dezer dagen Reinjan Mulder, oud kunstchef bij het NRC en uitgever. En vaste redacteur van Arnon Grunberg. Gisteren, in de muurval-hausse schreef ie over Tajiri.

'Een wond die niet heelt.' Zo noemde de Japanse beeldhouwer Shinkichi Tajiri jaren geleden de zo morbide voorbereide scheiding van de beide stukken Berlijn die tot twintig jaar geleden bijna dagelijks het wereldnieuws beheerste. Ik trof hem aan in een slecht verwarmde Berlijnse Hochschule, vlak achter Bahnhof Zoo, waar hij met veel energie jonge kunststudenten tot een onzeker bestaan in de kunst probeerde op te leiden.
Tajiri werd gefascineerd door de Muur, en hij was, toen ik hem voor NRC Handelsblad sprak, bezig met een enorm project, waarvoor hij met een helikopter de hele muur in beelden wilde vastleggen.
Deze foto moet een onderdeel zijn geweest van dat project. 
(...)

het geschenk
het weerkerende Ans Markus-personage

Kunst

Het kan niemand ontgaan zijn, we zitten midden in de Kunstweek, en die duurt nog tot en met 15 november. Kunstweek is de ultieme poging ''gewone mensen'' te betrekken bij kunst. Wat je dan krijgt zal niet verbazen. Veel bloemetjes, en realisme. Niet zomaar realisme. Want wat willen gewone mensen? Diepzinnigheid. De juist verkozen nieuwe kunstenaar van het jaar is zodoende Ans Markus. De Kunstweek schrijft over haar oa.:

'In het zoeken naar haar identiteit ontwikkelde Ans Markus een persoonlijke mythologie, die een eigen denk-, ervarings- en gevoelswereld omvat. In deze zin vormt haar kunst niet alleen een vernieuwende bijdrage aan het realisme in de Nederlandse schilderkunst, maar is zij ook onmiskenbaar authentiek.
Een groot aantal gemeenten brengt tijdens de Kunstweek beeldende kunst met spandoeken, vlaggen en posters onder de aandacht van de inwoners van hun gemeenten. Onder andere de gemeenten Delft, Geertruidenberg, Gilze Rijen, Gorinchem, Hellendoorn en Vlissingen maken u attent op de Kunstweek." 

Er is ook een geschenk: 'Het Kunstweek Geschenk is een iets minder diepzinnig maar wel 'origineel en praktisch vormgegeven eierdopje van hoogwaardig keramiek, gesierd met twee decoraties' van eierschilder Henk Helmantel, Kunstenaar van het jaar 2008. U krijgt het bij een bezoek aan de deelnemers galerien, kunstuitlenen en kunstmusea.'

Nop Maas, gisteren in Haarlem
Gerard Reve en vriend Wim Hermans

Nop Maas (5)

 Gisteren was ik bij Nop Maas, ons gesprek wordt maandag na 21.00 uitgezonden. Ik sprak m'n verbazing uit over de omgangsvormen in het gezin Van het Reve, zoals hij ze uit meerdere bronnen in z'n biografie documenteerde. Die zijn nogal hard en merkwaardig. Neem de toon die de jongens aansloegen tegen hun moeder: 'Niet zeuren Net! Terzake Net.'

 Er bestond genegenheid, maar de code zei dat je die niet liet merken. Wel was er een onderscheid. Gerards relatie met z'n vader was moeizamer. Toch liet hij hem nog jarenlang teksten waaraan hij werkte lezen. Waarop hij vaak verkeerd reageerde. Gerard zwoer dan het ouderlijk huis af, 'nooit, nooit, nooit' zou hij er meer een voet zetten. Maar een maand later zat ie er alweer met een gedicht, waar zijn vader weer zonder begrip op reageerde.
'Hij wilde hoe dan ook de erkenning van de vader,' zegt Nop.

 'Er is door Gerard en Karel, en in hun voetspoor door anderen, wel gezegd dat ze opgroeiden in een cultuurarm milieu. Karel klaagde dat niemand hem kon helpen met z'n huiswerk. Maar vader kende gedichten van Gorter en Heine uit z'n hoofd die hij met z'n zoons deelde. De beeldhouwer Hildo Krop en de historici Jan en Annie Romein kwamen over de vloer, dat was toch wel de cultuur binnen de communistische beweging. 
Gerards moeder was een jaar in Australië geweest, Annie Romein had grote sympathie voor haar. Was dat cultuurarm?'

 Zo kan ik me beter de oudejaarsavond 1948-1949 voorstellen die Gerard Reve en zijn vrouw Hanny Michaelis vierden in hun nieuwe behuizing, samen met hun vriend Wim Hermans én Gerards beide ouders.

Rinus van den Bosch

Morgen sta ik DV in Museum Boijmans om in de Weekendeditie van de Avonden te zeggen wat bij me opkomt bij de tentoonstelling van de tekenaar, schrijver, schilder watnietal Rinus van den Bosch (1938-1996). In het boek 'Rinus' dat uitkwam bij de Enschedese AFdH uitgevers blijkt dat A.L.Snijders (ps. van Peter Müller) aan de Haagse Academie met hem bevriend raakte en over hem schreef, en vice versa.

'Ik blijf het een van de hoogtepunten
vinden in mijn leven, de eerste
keer dat ik jou ontmoette, je
daalde langzaam de academie
trappen af en je lachte naar me.
ja, Peter Müller voor dit soort
momenten ben ik geboren.
vele vrienden heb ik verloren,
maar niet hun eerste stappen....'   

Het was wederzijds. Een ontmoeting die doet denken aan de momenten waarop je ontdekt dat je samen met iemand anders in lachen bent uitgebarsten over iets dat door alle anderen over het hoofd werd gezien.

Tags: 

Pagina's