S. Kom es even hier..

 W. Je weet meteen wat die vrouw van je wil. Ze wil aan je zitten. Daar heeft ze ook alle recht op. Want ze is je moeder. Je bent nu eenmaal van haar. Alle mannen zijn eigendom van een vrouw.

 S. En nou stil blijven staan. Hoe kan ik je anders een beetje toonbaar maken. Je moet toch optreden vanavond.

 W. Wat kan ik zeggen? Dat ik zelf wel uitmaak hoe m'n haar zit? Nee, daar gaat zij over. Trouwens, het is al verknipt. Door de jongenskapper in de Appelstraat in Den Haag. Waar het op woensdagmiddagen stampvol zit. Drie man personeel. Een volledig gemechaniseerd bedrijf. Er liep een rail langs het plafond met snoeren omlaag naar de tondeuses. Een vloer vol haar. Dat elk halfuur werd aangeveegd door het Jongmaatje. Naar het vierkante gat midden in de zaak, waarvan het deksel dan even werd opgetild. Zodat je een glimp opving van een ondergrondse berg jongenshaar. Ik heb er Gerard Reve nog wel eens van verteld. Hij hoorde het graag.

De kapper in de Appelstraat bestaat niet meer. Toch, denk ik, moet daar ergens nog een kruipruimte zijn vol jongenshaar.

 S. Je zou anders best eens naar de kapper mogen jij. Een lekker fris kort koppie in plaats van dat luizige ouwe hippie model. Dat kan toch niet meer. Ik vind alles best hoor, alleen dat haar. Dat kan toch niet. Wat moeten de mensen wel denken? Op jouw leeftijd.

 W. Ik heb een kapperstrauma.

 S. Oh, als het anders niet is, ik heb wel een schaar in m'n tasje. Ga maar even zitten. Moet je wel even stil blijven zitten.

 W. Au! Au!

 Wat ik onthou van een droom begint meteen te veranderen bij het ontwaken. Het zoekt een vorm denk ik. En wanneer ik dan probeer iets op te schrijven wordt het weer wat anders. Wat? Een verhaal, wat anders? Erger wordt het als je probeert de droomachtigheid in dat verhaal - het is nu een verhaal geworden - probeert te verwerken. Dat wordt onecht. Geen droom meer, geen verhaal. Vlees noch vis. Dat is wat aan de vele stukjes in de nieuwe bundel van Lydia Davis - 'Can't and won't' waar 'dream' onder staat mankeert. Zoals dit, ''s Nachts wakker liggen':

 'Ik kan niet slapen, in deze hotelkamer in deze vreemde stad. Het is erg laat, twee uur in de morgen, dan drie, dan vier. Ik lig in het donker. Wat is het probleem? Oh, misschien mis ik hem, degeen naast wie ik slaap. Dan hoor ik hoe ergens dichtbij een deur gesloten wordt. Een andere gast is thuisgekomen, erg laat. Nu heb ik het antwoord. Ik zal naar zijn kamer gaan en bij hem in bed kruipen, en dan zal ik kunnen slapen.'

 Er staat onder 'droom'. Beter zou zijn 'geen droom'.

 Ps. Lydia Davis – die zelf veel in het kort werkt - vertaalt nu A.L.Snijders in het Engels. 

 Jeroen van Kan wil De Avonden gedenken op VPRO's boekensite en vroeg medewerkers van het eerste uur Wim Brands, Anton de Goede en mij elk vijf gesprekken te kiezen met schrijvers of dichters 'die ons altijd zijn bij­gebleven'. Die zet hij dan de laatste drie weken van het jaar online. 'Het is een bescheiden bijdrage aan de uitvaart,' aldus Jero­en, 'maar toch'. En of we bij elk gesprek een notitie wilden maken. 

 Ik koos: mijn gesprek met W.F.Hermans over zijn voorlezen van De God Denkbaar in 1995, het roeien met Willem Brakman over de Scheveningse Waterpartij in 2001, Rudy Kousbroek, die in 2002 uitlegde waarom het onmogelijk is een schrijfbureau op te ruimen, de expeditie naar het geboortehuis van Anneke Brassinga in het bos bij Schaarsbergen in 2011. En mijn bezoek aan A.L.Snijders - toen een onbekende leraar aan de Politieschool in Lochem die weleens in de Avonden te horen was - in 2003.

 Snijders adres bleek een conglomeraat van scheef tegen elkaar hangende boerenhuisjes. Bij onze rondgang wees hij welke gedeelten van dit bouwvallig geheel hij in de loop der jaren had bewoond. Verlaten werkplekken, waar vaak nog sporen waren achtergebleven, meubels, stapels papier. Alles vochtig en koud, want er werd alleen gestookt in zijn meest recente verblijf.

 Ik verklap wat we onderweg aantroffen: een geheel uitgedroogde en daardoor gemummificeerde dode kat, die nog steeds rechtop zat.

 Tenslotte kwamen we in de centrale ruimte. Dat bleek te zijn: een volledige geëquipeerde werkplaats met werkbank en zaagmachine. Daar ontdekte ik de kern van zijn bestaan: het overeind houden van dit huis. Want steeds was reparatie nodig, door verval, het kruipen van boomwortels onder draagmuren etc.. Kortom, radio van het soort dat je op de Hilversumse zenders - behalve diep in de nacht - niet vaak meer zult horen.

 'Mijn oma hield van de tram. Voor haar was de stad heel klein, ze wilde alleen wonen in een huis waar ze een tram kon horen. Ze werd geboren in de negentiende eeuw op de Lin­dengracht - toen nog niet gedempt. Ze verhuisde vaak, tot ze op haar plaats was: aan het einde (of het begin) van de Van Baer­lestraat, bij het Roelof Hartpl­ein, waar de tram twee bochten maakt, naar rechts in de rich­ting van de Beethovenstr­aat, naar links richting Ceintuurbaan. Het ging haar om de snerpende geluiden in de bochten, ze kon het verschil horen. Richting Ceintuurbaan en richting Beethov­enstraat kon ze onderscheiden op het geluid, terwijl ze in bed lag. (...)'

 Ik antwoordde: 'In mijn Haagse zolderkamer kon ik het rangeren van de trams aan het eindpunt van lijn 2 horen. Maar de bocht­‑snerp was daar niet (geen keerlus). De snerp, met vonken langs beugel en bovenleiding hoorde ik aan het andere eindpunt (trams hebben geen begin‑ alleen eindpunten) Riviervischmarkt (je was er laatst). Snerp is denk ik bij benadering wel het woord voor deze klank­enrijkdom. Met die merkwaardige echo, je hoorde hem straten ver. (...)'

Nu ken ik Happinez omdat ik onlangs veel tijd in wachtkamers moest doorbrengen. En nee, de zonnige, geruststellende toon die daar heerst is Snijders niet eigen. Hij stuurt me de niet geplaatste tekst. Een paar citaten:

'Ik geloof nergens in, ik hoop op niets en de liefde komt vanzelf.'    

'Hoewel ik geen enkel 'isme' aanhang, heb ik overigens wél wat met het taoïsme. Ik ben geen taoist, maar lees en herlees wel graag de Tao Te Tjing omdat daarin voor mij een kernzin staat. (Citeert:) "De weg is bestendig daadloos, nochtans blijft niets ongedaan." Dat is de absolute tegenhanger van onze westerse opvatting dat je persoonlijke inzet altijd samenhangt met de resultaten die je behaalt. Ik ben het volledig eens met de taoisten: wat er gebeurt, gebeurt er. En dat is zowel een verontrustende als een geruststellende gedachte. Verontrustend omdat dat betekent dat ik, als ik in de jaren dertig in Weimar op het lyceum had gezeten, ongetwijfeld met glimmende laarzen aan de kant van de Duitsers had gestaan. En geruststellend omdat het me ontslaat van de druk om van alles te móeten.'

'Het leven is zinloos en daar ben ik blij om. Ik ben zeikerig gelukkig omdát er geen hemel en geen God bestaan, maar wel (wijst om zich heen) dit hier. En dat is zo veel, daar kun je een leven lang van genieten zonder dat je hoeft te hopen
op nóg meer.' 
 

'Taal is oorlog' leerde ik van de leraar Nederlands A.L.Snijders.
Hij bracht het in praktijk door in de klas correct en doelmatig Nederlands te spreken in de hoop dat zijn leerlingen hem zouden nadoen. Zoals sommige televisiemakers het goddank ook doen. Mensen zijn papegaaien. Wie ze mogen of bewonderen praten ze maar wat graag na.
Stroop heeft dus ongelijk. Het leven van taal zit hem in het papegaaivermogen van de taalgebruikers. Dat begint al met het nadoen van de ouders.
Je kunt dus grote invloed uitoefenen door in het openbaar correct Nederlands te spreken. Maar oorlog blijft t.
 
En nu is er een 'Taalmuseum' in oprichting. Voor wie plezier heeft in taal. Zo'n museum kan verzamelingen gaan aanleggen, lijkt me.
Eentje geef ik er vast: Woorden die Niet Bestaan.
Neem het menselijk lichaam. Bijvoorbeeld de 'binnenelleboog', of de naamloze plaats waar been overgaat in bil, de onbenoemde ruimte tussen vingers, de 'achteroorse luwte' en zo verder.
Morgen meer..
 

Maar nu gebeurt wat ik had kunnen voorzien: ik word heel even A.L.Snijders, eens leraar Nederlands aan de politieschool in Lochem. En ik schrijf: "Tegenwoordig is het de gewoonte te zeggen dat een schrijver een literaire prijs 'heeft gewonnen'."
Alsof het om een hardloopwedstrijd ging.
Ik herinner me de tijd dat zulke prijzen werden 'toegekend'. Door een deskundige jury, niet onder leiding van een politicus. En niet in de openbaarheid gebracht door een joelende presentator die de spanning er tot het laatste moment in wil houden, want natuurlijk zijn er genomineerden. Er zijn altijd genomineerden.
Behalve bij de Constantijn Huygensprijs. Het is een ouderwetse, degelijke onderscheiding. Het wedstrijdelement ontbreekt.
De prijs valt zomaar uit de lucht. Hij wordt op zekere dag toegekend. Wegens verdiensten voor de letterkunde.
 

Mij schoot te binnen dat er nog in 1962 op de brug tegenover hotel de l'Europe een betonnen hokje stond van waaruit een agent het verkeer op het hele Muntplein regelde. Ontzagwekende stromen fietsers, vier rijen dik, in de ochtendspits.
Daarbij een merkwaardige stilte.
De agent had een luidsprekerinstallatie waardoor hij het hele Muntplein kon toespreken. Nog hoor ik hem zeggen 'Wil de dame in de gele regenjas bij de Munttoren wel achter de stopstreep blijven.'
Er ging een rilling door de fietsersmenigte. Iedereen keek. Geschrokken deinsde de vrouw terug, gadegeslagen door honderden medefietsers.
En gele jas ook nog, je moest maar durven!
 

Soms dringt niet door wat je toch eigenlijk wel zou moeten weten. Zo bemerkte A.L.Snijders, die ook in de uitzending zat, dat het woord insect komt van het Latijnse insnede, omdat insecten geleedpotig zijn.
Het geheugen kwam ter sprake. Je weet wat je ooit geweten hebt en weer vergeten bent. Ook weet je 'dit heb ik nooit geweten'.
Als je dan het temperament van de opzoeker hebt kan je overkomen wat de vader van mijn vriend Jan gebeurde.
Een echte woordenboekenman. Midden in een gesprek veerde hij vaak op en stoof de trap op om iets na te slaan, want z'n woordenboeken stonden boven.
Sommige mensen hebben dat, de Ahnung is ze niet genoeg, ze willen zekerheid. De vader van Jan kreeg tijdens zo'n run naar het weten een hartaanval, op de trap. 

Ik heb nu alleen het vierde en laatste deel, van S t/m Z, van het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. Wat doet denken aan het ‘onvolledige lexicon’ dat Bordewijks held Jacob Katadreuffe in 'Karakter' bezit. Zodat een hoofdstuk heet: ‘Het weten tot T’.

'Ik blijf het een van de hoogtepunten
vinden in mijn leven, de eerste
keer dat ik jou ontmoette, je
daalde langzaam de academie
trappen af en je lachte naar me.
ja, Peter Müller voor dit soort
momenten ben ik geboren.
vele vrienden heb ik verloren,
maar niet hun eerste stappen....'   

Het was wederzijds. Een ontmoeting die doet denken aan de momenten waarop je ontdekt dat je samen met iemand anders in lachen bent uitgebarsten over iets dat door alle anderen over het hoofd werd gezien.