Deze dochter neemt het woord en vertelt wat haar en haar broers is overkomen. Zondvloed en al. In den beginne was het woord. Dat zullen we weten. Luister naar het verhaal van de familie Noach, de 'Noachsen', verteld door deze - naamloze - dochter: 'Ik ben van na de scheppingdat is me tenminste gezegden natrekken kan je het nietmijn moeder zei het altijd zo:jij weet van nietsjij bent van na de scheppingalsof dat een garantie op onbenul ishet geldt trouwens voor ons allemaalvoor mijn broers, voor mijwe zijn geschapen en daarna waren we erschepsels van net na onze schepping...'Hoe moet dit aflopen? Verzet tegen wat geschreven staat? Tegen het vaderlijk en goddelijk gezag? Reken maar. 'Om te beginnen een vrouw', een theatertekst van Anne Vegter is het nieuwjaarsgeschenk van de Februari Boekhandels, je krijgt het als je er iets koopt.

 Tjebbe Beekman (1972) heeft nu ook, tot 15 maart, een eigen tentoonstelling in het GEM, zijn eerste grote solo. Zondag is ie even over en kan ik hem spreken. Het gesprek zal over beton gaan, dat kan niet anders, het geminachte, vaak verstopte materiaal dat nog steeds zo afstotelijk wordt gevonden dat men er baksteentjes tegenaan plakt om het te verhullen. We leven in een betonnen wereld maar willen het niet weten. Zou het zo zijn?Gelukkig zijn er schilders als Toby Paterson, Arie Schippers en Tjebbe Beekman die het ons onder de neus duwen. Beton heeft een eigen wil, een eigen esthetiek, een textuur, een kleur. De gevelwanden, bouwputten en kelders van Tjebbe Beekman laten zien dat beton leeft. Het uitslaande vocht, de plassen, het stuifzand op de bouwplaatsen fluistert.Beton praat tegen je, dat heeft het altijd gedaan. Maandag is Tjebbe te horen in De Avonden.

Toch stond het plein vol starende mensen. Wachtten ze op iets?Het drong tot me door dat wat hier te zien en te horen was niets anders kon zijn dan Son et Lumière. Eens, in de jaren '50 een hoogst modern spektakel waarvoor de campings in Frankrijk uitliepen. Geen marktplein, geen kasteelruïne zonder Son et Lumière. Soms kwamen er ook stemmen van vorsten en vorstinnen van lang geleden uit de luidsprekers. Het duurde bovenal erg lang, je verstond het niet en de avondkoelte kwam.

Lisa is hoogleraar Boekwetenschap en redacteur van het blad De Boekenwereld dat op 16 januari 'Zeerovers' uitbrengt, een boek over de legendarische linkse boekhandel en uitgeverij Van Gennep, dat ze samenstelde uit vele bijdragen, oa. van haar studenten. De boekhandel annex uitgeverij werd precies 40 jaar geleden gesticht door Rob van Gennep op het adres Nes 128 in Amsterdam.Nu zit daar een kantoorboekhandel. Rob van Gennep, geboren in 1937 in Wassenaar in een VVD-gezin was als hockeyer goed genoeg voor het Nederlands Elftal. Het was Breyten Breytenbach die in de jaren '70 'zeerovers' zag in de Nes. Van Gennep een uitgever-guerillero?Zijn samenwerking met Johan Polak leverde alvast in 1965, bij het huwelijk tussen Beatrix en Claus 'De prinses die kiest een man' op, redactie Martin van Amerongen. 't Is lang vergeten, maar links was tegen Claus omdat ie een Duitser was. Belangrijker werd 'Tien over rood', het boekje van Nieuw Links, ontstaan tijdens een weekend bij elkaar in het huis van Van Gennep. Erkenning van de DDR, ook dat, hm. In 1969 begon Van Gennep voor zichzelf. Organisatievorm? Het 'collectief'. En hij had succes, met Anja Meulenbelt, Gyorgy Konrad, Günter Wallraff, Elfriede Jelinek en de Kritiese Bibliotheek, nu een koninginnemarkt-item maar toen. Uitgeverij en boekwinkel voldeden wel een beetje aan dat mooie19de-eeuws ideaal: een trefpunt van lezers. Maandagavond na 21.00 te horen in de Avonden.

Meteen weet je, ja, zo heeft de stad van de toekomst er heel lang uitgezien, in laagjes boven elkaar. Liefst met particuliere vliegtuigjes als vliegende auto's ertussen. Hoe dat verkeer geregeld moet worden blijft altijd onduidelijk. Paul Citroen (1896-1983) volgde een opleiding aan het Bauhaus in Weimar (1922-1924). De juiste tijd, de juiste plaats, lijkt het. Hij werd zelfs in 1920 door Hülsenbeck samen met zijn vriend de fotograaf Erwin Blumenfeld benoemd tot 'directie van de Hollandse Dada Centrale'.Maar op z'n 18de twijfelde hij al aan een toekomst als kunstenaar. En later (1924-1928) leefde hij jaren als kunst- en bonthandelaar zonder iets te maken. Als je de meer dan 250 tekeningen, foto's en schilderijen in Zwolle ziet, op de eerste overzichtstentoonstelling, begrijp je iets. Hij kon tekenen, had ook wel ideeën, maar kon niet besluiten hoe ze vorm te geven. En was daarbij eerlijk genoeg om zichzelf 'karakterloos' te noemen.Zo eindigde hij als een bescheiden portrettist, met als kenmerkend materiaal het Siberisch krijt, waarmee hij eindeloos poetste. Zijn modellen kregen meestal al te grote ogen en lange rechte neuzen. Hij werd ermee bekend, een populaire tv-gast. Nu, in Zwolle, loopt het weer storm. Paul Citroen was bovenal een erg aardige man.

Immers, daar, in museum De Fundatie in Zwolle tot 11 januari de tentoonstelling 'Paul Citroen, tussen modernisme en portret'. Citroen (1896-1983), de in Berlijn opgegroeide zoon van een Amsterdamse bonthandelaar die iedereen gekend heeft van Paul Klee tot Man Ray, en die aan het Bauhaus werd opgeleid. Met als gevolg dat hij meer dan eens besloot op te houden met schilderen en fotograferen. Het duizelde hem. De ontwikkelingen in de kunst gingen zo snel dat hij geen 'isme' kon kiezen. Dan handelde hij maar weer in bont (of kunst, hij verzamelde ook), tot hij de kwast of zijn onafscheidelijke Siberische krijtje weer opnam.

Morgen praat ik met samenstelster Lisa Kuitert en Joyce Kraaijeveld over 'links uitgeven' in het Nederland van toen, vooral de jaren '70. Ik las de proef. Er gaat een wereld voor je open. Waarin Van Gennep grote oplagen haalde met boeken van Ger Harmsen over de vakbeweging (10.000 ex.), Ernest Mandel 'Inleiding in de Marxistische economie' (50.000!), het dagboek van Che Guevara, Anja Meulenbelt en Günter Wallraffs, 'Ik Ali'. Een wereld waarin je als uitgever een politieke factor kon zijn. Van Gennep in 1970: 'Informatie brengen is het belangrijkste wat moet en kan gedaan worden op het publicistische vlak. Een dam opwerpen tegen zoveel officiële hypocriete prietpraat, misleiding en leugens.' Maandag na 21.00 in De Avonden

Eens bevaarbaar, bevisbaar en vanaf 1561 al door een kanaal verbonden met de Schelde en Antwerpen.Een magische rivier. Alleen met Zennewater en morellen (zure kersen) uit de Zennevallei kreeg de kriekenlambik zijn smaak, werd gezegd. En ja de stripheld is ernaar genoemd. Door 'overwelving' is de Zenne in 1870 aan het zicht onttrokken. Ze stonk nogal. Het toenmalig stadsbestuur, dat kaarsrechte boulevards á la Hausmann aanlegde over middeleeuwse wijken en eilandjes, gaf de schilder Jean-Baptiste van Moer opdracht de Zenne nogéén keer vast te leggen. Dat heeft hij te goed gedaan. Wie zijn aquarellen ziet verzucht, 'ach Venetië'. En nog, en steeds weer, loop ik, als ik in Brussel ben door de straatjes met een Zenne-oog. En probeer de stad achter en onder de stad te zien. nb. Op de kaart is het St.Gorikseiland,(St. Géry), ofwel het Grote Eiland duidelijk te zien. In de middeleeuwen stond daar een kerk, nu een voormalige markthal die cultureel centrum werd, en waar deze kaart aan de muur hangt.

 Hij had de gewoonte teksten in handschrift als hij strandde steeds opnieuw te beginnen (er liggen voorbeelden van). Een sinds de PC verdwenen gewoonte. Toch maakt het groot verschil of je op blanco papier of scherm opnieuw begint of dat je - zoals bijna iedereen - gaat zitten rotzooien met bestaande tekst die al voor je neus staat en er om vraagt veranderd te worden. Afgekeurde tekst geeft vaak verkeerde feedback. Je kunt je niet meer uit het - verkeerde - spoor tillen. Anderzijds, blanco is griezelig. Het staart je maar aan. Toch, Sebald ging velletje na velletje voor blanco zitten. En schreef met de hand. Misschien had ie een hekel aan doorhalingen. Hij was ordelijk. Aan deze kladjes kun je zien hoe hij zich uitdrukt. Woordkeus en zinsbouw zo helder en direct als het maar kan. Ik ontcijferde gedeeltelijk nog zo'n velletje handschrift, gefotografeerd op een extra donkere plek. Het maakt kennelijk deel uit van wat aantekeningen over 'waarom schrijf ik'.

 'Ich denke immer dass die richtigen Schriftsteller andere sind. Ich hatte nie die Ambition ein Schriftsteller zu sein. Was ich durch meine Arbeit geworden bin, weiss Ich nicht. Allenfalls konnte ich (...). Ich mache Aufzeichnungen (?) & gehe auf diese Weise gewissen Dingen nach die mich schon die längste Zeit beschäftigen. Dabei (...) es mich, dass Ich den Leuten Sachen vorlege aus meinem Kopf.Eine Erzählungdass sie sich scheinbar mit Leichtigkeit über das schwere Leben erhebt. Wie sie sich konstruiert ist eher (?) ein Rätsel. Sie entstammt vielleicht eine gewisse Privation oder Entbehrung, Phantasie kommt nicht daher, (...) man ein interessantes Lebensgefühl.Zwanghafte Abreise: Schreiben ist eine (...) & eigene Beschäftigung bei denen oft eine tiefe Hoffnungslosigkeit erfasst. Man hat viel Mühe damit. Ist nie Zufrieden - ein grosses probieren & wieder probieren, verbessern & neuschreiben.

 'Meneer Leon Fontaine de beroemde paardrijder van Meneer Sari probeert rusteloos alle kleine merries van de zaak wat hem de welluidende bijnaam de Poulichon heeft opgeleverd.'Waarbij hij aantekent: 'Poulichon' is een door Flaubert uitgevonden woord dat hier in dubbelzinnigheid zoiets betekent als 'berijder van kleine merries' afgeleid van 'pouliche', kleine merrie.