de sloop is begonnen

Doel (3)

 't Is nu echt mis in Doel aan de Schelde. De bulldozers zijn binnengerukt. Wat blijft over van het sympathieke idee van Doel een soort Ruigoord te maken? Het zg. 'Kunstdoel'?Maar, Antwerpen is geen Amsterdam. Ik kreeg net deze mail:

 'Beste KunstDoelsympathisant,Zoals gevreesd zijn deze ochtend de bulldozers Doel binnengereden en is het voormalige restaurant Saeftinghe, gelegen aan de voet van de Molen, tegen de vlakte gegaan.Het is duidelijk dat de Vlaamse regering geen rekening houdt met het verzoek van bijna 1800 sympathisanten (...).' Alleen cultuurminister Bert Anciaux schijnt sympathie te hebben voor een kunstenaarsdorp.

 Er is een samenkomst, morgen, dinsdag 27 januari om 11 uur aan de afgebroken Saeftinghe (aan het einde van de Engelse Steenweg). Raadpleeg de nieuwsberichten op www.kunstdoel.net

Tags: 
als Hyacinth
Patricia Routledge

Hyacinth

 Keeping up appearances wordt weer herhaald door de Belgen ik kan er geen genoeg van krijgen. Onlangs werd hoofdrolspeelster Patricia Routledge(80) geïnterviewd, een rustige, intelligente, zij het wat bekakte dame. Ze zei dat ze geweigerd had de serie voort te zetten omdat de schrijvers niks nieuws verzonnen. Hoe dit zij, onderstaande scène is ook nooit verfilmd omdat hij alleen in mijn hoofd bestaat en zich afspeelt in een Haagse huiskamer in 1958.

 Ik kende een Hyancinth, een echte. Zij was de moeder van een schoolvriend. Het gezin bewoonde een portiekwoning in de Vruchtenbuurt tot ze een huis op stand aan de Frankenslag konden betrekken. Daar werd Hyacinth bijna gek van deftigheid. Ze sprak over de buurvrouw als 'de buurmevrouw'. Ze speelde piano, klassiek. En op zekere dag deden haar kinderen haar de destijds beroemde langspeelplaat cadeau waarop de piano was weggelaten. Daarop stond dus een symfonieorkest zonder de pianosolopartij. Dit ten behoeve van amateurs die zich ook eens op het podium wilden wanen. Mijn vriend en ik kwamen uit school en troffen haar aan. Nog zie ik haar verhit, met verwarde haren achter de piano zitten, roepend 'ze gaan te vlug'. Steeds weer moest de plaat worden opgezet, steeds weer raakte ze achter bij het orkest. Dit had Patricia Routledge toch nog wel voor me willen spelen?

Tags: 
intocht van zijn kist in Antwerpen (1889)
Pater Damiaan van Tremelo

Damiaan

Komend najaar wordt pater Damiaan van Tremelo (1840-1889) die zijn leven offerde voor de melaatsen van Molokai dan tenslotte heilig verklaard. Niet omdat hij melaatsen hielp tot hij zelf ziek werd, nee omdat er kerkelijk controleerbare wonderen op zijn naam staan, want dat moet. Zo werd onlangs vastgesteld dat een vrouw van kanker genas na een gebed tot Damiaan. Daaraan oa. dankt hij zijn heiligverklaring.

Wat de rol van de kerk nog schrijnender maakt is dat de melaatsen van Molokai rond 1870 nauwelijks verzorgd en gevoed werden. Eén keer per jaar daalde er en priester af naar het eiland. Tot er een toerbeurtensysteem bedacht werd. Damiaan kwam als eerste, en bleef, als enige gezonde tussen 700 zieken.En schiep orde in de anarchie. In Leuven heb ik zijn graf bezocht, er hangen goeie foto's van Molokai. Je ziet Damiaan voetballen met de zieken. Na tien jaar kreeg hij de ziekte ook. Er meldde zich een Japanse arts met nieuwe, veelbelovende geneesmethoden. Maar de kerk verbood hem zich te laten behandelen. Zijn nieuwe provinciaal overste schreef hem zelfs een brief waarin hij van egoïsme werd beticht. Noch hij noch de bisschop zijn ooit op Molokai geweest. In 1889 werd het lijk van Damiaan met pracht in Antwerpen binnengevaren. En in 2005 werd Damiaan verkozen tot Grootste Belg aller tijden, toch iets anders dan Pim Fortuyn.ps. Lees over Molokai bij Willem Frederik Hermans: 'De leproos van Molokai' (In Drie Melodrama's).

C.O.Jellema (1936-2003)

Lichaam (2)

Dit gedicht van C.O.Jellema nog bewaard (ook uit: Droomtijd 1999).Voorschrift: wacht tot de zon naar binnen schijnt. Knip dan eerst de teennagels. Als het klaar is, de vingers tussen tenen bewegen, langzaam.

'Waarom niet, lichaam, heb je in jezelf geloofdde dagen van je jeugd, je bent ten laatstegedaante in deze vorm en je houdt opte zijn straks - waarom niet? Heeft joude geest misleid alsof er wonderenvan hoger deugd, van waarheid waren te verwachten?En jij wou steeds ook iemand anders zijn.Nu wordt het dadelijk nacht in ons. En jij?Doe je wat voor me om me erdoorheen te helpen?Lichaam, nooit heb ik je vertrouwd,niet aan je noden ooit geloof geschonken,je was van mij en daarmee uit. Ik dachtte zijn in wat geen toekomst worden wou,dralend in daden van bedenking, overzicht.En jij bent hier en bezig aan je sterven.Je weet toch, lichaam, waar je nog de groeven voeltvan eiken planken toen we zittend op die brug,we waren kind, op lange zomeravondenboven de stroom het trage water volvan geheimzinnig leven zagen, wieren, vissen,ons eigen spiegelbeeld, en ik gedachteloosjou niet besefte, enkel opging inde vrijheid niets te hoeven zijn dan zo?Alleen te kijken en het rustige gesnuifte horen in de wei van grazenden, vlakbij –Dat evenwicht, jij was er toen nog nietals nu, nog ongemeld, nog zwijgend in jezelf –Wij gaan voorbij, terwijl ik dat niet wil,lichaam, je zult mijn dood nog zijn wanneerje niet de beelden die je meedraagt in jeafstaat aan mij - maar ik, wie ben ik zonder jou?Je hebt geen kind aan mij zo lang je luistert.Waarom, lichaam, heb ik jou nooit geprezen?'

oorspronkelijk illustratie van Hugo Steiner-Prag (1915), eerste editie,honderdduizend ex. verkocht
eind goed, al goed, Mirjam en Athanasius wonen op stand

De Golem

Wat heeft dat boek nou toch dat het onvergetelijk maakt? Athanasius Pernath en z'n vriendin Mirjam komen de Duisternis te boven, samen, dat is het. Kafka vond het geloof ik kitsch. Het oude ghetto van Praag wordt rond 1885 gesloopt, het oncontroleerbare doolhof van cafés, bordelen en onduidelijke ondernemingen. Er is niets over dan stadsplattegronden met de namen van verdwenen stegen..

Lees De Golen van Gustav Meyrink (1868-1932). Hij blijft onweerstaanbaar. Neem dat ene hoge appartement waarvan niemand weet hoe je er moet komen, al zie je soms het lichtje branden. De Golem, de robot van klei, in de 16de eeuw geschapen door Rabbi Löw, komt tot leven. Praag, Kafka is niet ver. Een mooie club moet het geweest zijn die rond 1905 z'n hoofdkwartier had in het Praagse café Arco,: Max Brod, Franz Werfel, Egon Erwin Kisch, Jaroslav Hasek, Franz Kafka en Gustav Meyrink, over wie ik vandaag en mooi stuk in de Volkskrant vond. Meyrink schreef Der Golem, de bestseller die ze allemaal lazen, ook Kafka. K. ergerde zich aan de stijl, die hij ''künstlich'' vond, Zelfs ''naserümpfend' (''je trekt je neus er voor op''), in een gesprek met Max Brod.De Golem is een draak, zeker. De 'Arconauten' zijn nog wezen zoeken op de zolder van de oude synagoge maar meer dan wat uitgedroogd leem vond Egon Erwin Kisch (''der rasende Reporter'') daar niet.Meyrink kwam tenslotte in Hoger Sferen. Erik van den Berg bespreekt in de Volkskrant een nieuwe Meyrink-biografie (Theodor Harmsen, ''Der magische Schriftsteller Gustav Meyrink, - seine Freunde und sein Werk') die uitkwam bij 'In de Pelicaan'. Tegelijk is er een tentoonstelling in de Bibliotheca Philosophica Hermetica aan de Bloemstraat 15 in Amsterdam (alleen werkdagen).

Enschede, zaterdag 17 januari 2009, kijken met de ogen van Daniel Koning

Nederland voor gevorderden (2)

't Is zoals je na 'Keeping up appearances' de televisie afzet, de telefoon gaat en opeens - tot je schrik - heb je een onweerstaanbare drang op te nemen met 'Lady of the house speaking'. Noem het besmettelijkheid.

Koorts maakt het erger. Eens kon ik na het zien van 'Remains of the day' niet meer ophouden te praten als butler Anthony Hopkins.Iets dergelijks overkwam me na de ontmoeting bij het stationnetje Spaarnwoude met fotograaf Daniel Koning. Ik zag op de terugweg naar Amsterdam uit over Daniel Koning-land. Oud en nieuw plooiden zich ineen.Het landgoed bij Halfweg, de suikerfabriek, de twee enorme aluminium suikerbussen, de ordening had een ijzeren logica gekregen naast de oudste spoorlijn van Nederland en onder de vliegtuigen, af en aan.Een dag later was ik in Enschede, met 32 bedrijfsterreinen volgens Daniel Koning kampioen van Nederland.Een wereld te winnen. En wat een rotondes. Geeneen zonder kunstwerk.Ik stak de grens over. Ook daar rotondes genoeg, rotondekunst ho maar.De Duitsers weten niet wat ze missen.ps. In de uitzending van maandag jl. zat een storing, hier de volledige Daniel.

Tags: 
Daniël Koning
Beluister fragment
C.O.Jellema (foto: Menno Schrijver),

Lichaam (1)

Dagen van koorts en poëzie. Op maandag 14 mei 2007 zaten Wim Brands en ik in de Avonden-studio. Arnon Grunberg kwam binnen met zijn wekelijks verhaal. Hij was niet helemaal lekker. Ik kan terugzoeken wat hij onder de leden had. Hoe dan ook, hij deed nogal wegwuivend over zijn conditie, waarop ik oa, zei 'je lichaam dat ben je zelf'. De volgende dag was er deze mail van Elske Bast - Fokkema.

'Dag Wim Brands en Wim Noordhoek, Hoorde vanavond Arnon Grunberg vanuit New York. Het gesprek over zijn zieke lichaam eindigde met "kijk naar je hand".De volgende twee gedichten van C.O.Jellema (1936-2003) sluiten hier mooi bij aan. Hartelijke groet van een trouwe luisteraarster... ' Het ene gedicht was 'Waarom niet, lichaam' waarin een leven 'met een lichaam' wordt samengevat. Het tweede dit. Beide uit Droomtijd (1999). Wat een bundel! HAND Die dit lichaam waartoe zij behoort reinigt met spons en zeep, die de vork naar de mond voert om het te voeden, die de pen op papier uit het hoofd de woorden doet schrijven, die een hand geeft, een groet wuift, die van haar medehand nagels knipt, in de gang op de tast het lichtknopje vindt, de pan boent, het bord in de kast zet, de rozen, de vlinderstruik snoeit in het voorjaar en aarde verkruimelde om de moerbei - een armlengte klein nog - aandachtig te planten, die voor me denkt in het doen zolang ik kan denken en niet meer van mij is als de vork in de la blijft, het blad onbeschreven, schoon pan en bord in de stillere keuken (als het lichtknopje later van vreemde vingers niet meer opschrikt en - vreemder - de moerbei een boom werd), maar nu nog de zool is die loopt op gevoel, zoals Rilke zegt, kijk, op de stoelleuning naast me, die hand.

Tags: 
Lee Dorsey

Yes we can revisited

Een verzamelaar ben ik niet, veel raakt zoek of wordt uitgeleend aan de eeuwigheid, maar zo’n langspeelplaat als ’Yes we can’ (1970) van Lee Dorsey (1924-1986) heb ik kunnen bewaren.

Dorsey’s liedjes werden allemaal geschreven en geproduceerd door Allen Toussaint. (allebei kwamen ze uit New Orleans). Juweeltjes als Yaya (bewerking van een touwtjepring-versje) tot Working in a coalmine of My old car. Jaren '60, de gouden tijd van de New Orleans pop. Dorsey zong in de weekends, gewoonlijk werkte hij in zijn garage. Of de campagne van Obama daar zijn slagzin vandaan heeft, geen idee. De strekking van de tekst van schrijver, componist, arrangeur Allen Toussaint is even vaag hoopvol. Ik las er niks over vandaar. Op de BBC werd het nog wel eens gedraaid. Wie weet meer. De nieuwe VPRO-gids brengt een stuk van Diederik van Hoogstraten over Jon Favreau (27), tekstschrijver voor Obama. Daarin wordt Favreau als mogelijke bedenker van ''Yes we can'' genoemd. De zin is dus ouder. En ik denk dat ook Allen Toussaint hem niet zelf bedacht heeft. In de het Zuiden hoor je dit soort zinnen van de kansel in zwarte kerken.Voorganger: 'Can we?'Gemeente: 'Yes we can.'Met Gods hulp natuurlijk.ps. Dank, het gaat nog niet beter.

zakdoekjes op? keukenrol!

Koorts

Het griepverhaaltje dan. Beter dan niks (?).Koortsrillingen, ik had in geen jaren overdag geslapen, nooit. Maar nu dan.

Vandaag trekt het al bij, maar het was wel wat, eerst trilde alles, ja, de knieschijven! De bovenbenen, het hele lijf. En toen kwam het zweet, drie nieuw t-shirts vannacht! Bed nat.. Ik volgde het advies van mijn oude dokter, dat luidde: niets. Leidingwater en niets. Hooguit een droog krakertje.Zelfs aan hangen kwan ik niet toe, viel dus in bed, midden op de dag..Hoogst uitzonderlijk voor mij. En ja, spooksels uit de vroege jeugd Niks geen fraaie visioenen. Hard koortswerk.Zelfs geen verstand voor ’n logje.Geen pijn, ik zweefde, straks weer onder de wol (tijd voor oude woorden).

Brakman met Maarten Biesheuvel en Maarten 't Hart (jaren '70)

Plaquette?

Gisteren bij de opening van de Brakman-tentoonstelling in Enschede werd het plan bekend gemaakt een 'kunstwerk' in de stad neer te zetten of op te hangen ter herinnering aan de schrijver die de stad steevast aanduidde als 'het onlieflijke stadje E.'

Winnie Sorgdrager vertelde dat, als voorzitter van een comité van aanbeveling, waarin veel vrienden van Brakman zitten zoals Tom van Deel, Jan Kuijper, biograaf Kleinrensink en Theo Hakkert van de Twentsche Courant Tubantia, maar ook Enschedese geleerden als de hoogleraar Dave Blank en politici als Roelof Bleker, de wethouder van cultuur. De kans dat het wat wordt lijkt vrij groot. Het initiatief komt van de kleine uitgever Paul Abels. Of het een bronzen borstbeeld in het Enschedese struweel zou worden, vroeg de regionale pers? Misschien in het 'Doodgezegde park' (het Volkspark waar hij een roman situeerde)?Dat ligt nog volledig open. Zijn dochter Paulien, zelf beeldend kunstenaar, is er ook bij betrokken. Wie geïnteresseerd is kan een mailtje sturen naar Avondlog, via boeken@vpro.nl Het comité houdt u dan op de hoogte.

Pagina's