Z'n eerste grote machine was majestueuze Dag- en Nachtmachine' (1975-1977) die bewoog op de uitzetting en inkrimping van massa, als gevolg van inkrimping en uitzetting van materie gedurende de etmalen.
Rudi Fuchs was de eerste die Van Bakel in het Van Abbe neerzette en over hem schreef.

Wezenlijk gaat het bij machinebouwers altijd over de goedaardigheid van de machine tegenover de onbetrouwbaarheid van de mens. Er zijn er meer, bv. in het Dr. Guislain in Gent kun je de machines van Van Lankveld zien.
Voor mij telt maar één ding: de gedachtegang moet kloppen.
Mijn favoriete Van Bakel  is de 'Middelgrote probleemdrager' (1984)
Zei Gerrit: 'Het is zo dat alles wat wielen heeft, wagentjes zijn die de geest vervoeren. Omdat ze zo langzaam gaan of omdat ze zo'n merkwaardige inhoud hebben, of omdat ze helemaal niet kunnen rijden vervoeren ze de geest.'   
 

 Ze kwamen elkaar in 1936, op de vlucht voor de Nazi's, in Oostende tegen, de relatie duurde tot 1938. Ze verkasten naar Amsterdam, waar uitgevers als Querido nog wel eens een voorschot gaven.
Jaloers was Roth, niet zuinig: Schrijft Keun: 'Ik kon het huis niet uit. Sliep ik in dan had ie een vinger in m'n haar vastgewoeld, en die bleef daar tot ik wakker werd. Z'n waanzinnige jaloezie dreef me in 't nauw.....'
In Parijs smeerde ze hem met een marineofficier.  
Nu lees ik het o zo amusante 'Kind aller länder' (Querido, 1938). En er gaan me lichten op.

 Hoofdfiguur is een tienjarig meisje dat permanent met haar ouders in hotels woont.
De vader is een op en top herkenbare Joseph Roth. Steeds laat hij vrouw en dochter zonder geld in veel te dure appartementen achter en reist godweetwaarheen achter onduidelijke inkomsten aan.
Ze overleverend aan wantrouwig hotelpersoneel.. 't Is, als in al Keun's werk, de tijd van geen geld.
En die Roth-achtige vaderfiguur? Mijn god, een charmeur, een bietser, een totale ramp.  
Maar in de ogen van zijn dochtertje? Een held.
 

En opeens schoot hij me te binnen, de dubbele 'bootleg' (ook wel 'witte plaat', in feite, illegale persing van materiaal dat niet in de handel was) die Peter Flik en ik op een nacht in het diepste geheim in elkaar zetten in de vpro-studio aan de 's Gravelandseweg.
Streng verboden. En geen sinecure, omdat daar geen gordijnen waren en iedere langsfietsende studiochef (de studio's vielen onder de technische dienst van de omroep als geheel) ons kon betrappen moesten alle lampjes van de apparatuur worden afgedekt.
Het lukte, tegen het ochtendkrieken lagen er vier gemonteerde banden van tegen de dertig minuten.
Daarna gingen die naar een illegale perserij in Turnhout.

Vanmiddag, rommelend in m'n allegaartjeskast trof ik hem aan. Hij heet 'Daddy Rolling Stone', bevatte het beste uit onze Bob Dylan-serie en werd uit protest tegen de hoge prijzen van bootlegs supergoedkoop gemaakt. Dus ja, een blanco 'hoes', bestaande uit met nietjes aan elkaar gekitte stukken karton. Verder niks. Wel een inlegvel met gestencilde teksten. Prijs: een tientje in de alternatieve winkeltjes.

Op 24 mei staan de 10 afleveringen van onze Story die Nienke terugvond online.
 

Ik legde hem varianten voor, waarin partners het niet zo nauw nemen met de huwelijkse moraal, en stilzwijgend op afstand van elkaar hun gang gaan. Hij moest er niets van weten.
Wat zoeken huwelijkse partners bij elkaar? Niet seks maar nabijheid, warmte, een nabij hoofd op een kussen, veiligheid, en vooral goedkeuring, permanent beschikbare bijval van de ander.

Ik zei zolang een vrouw tegen je op blijft zien is er niets aan de hand. Vrouwen willen een man als held. En pas op voor 'wij' en 'ons', voor 'wij gaan dit jaar met vakantie naar'. Voor je 't weet ben je verdwenen in dat wij.
Arnon zei: 'Ik ben voor het matriarchaat.'
Ik dacht aan z'n moeder en zuchtte.
 

Er bestaan zulke karaktertrekjes als topomanie - oriëntatiedwang. Topomanen zijn meestal ook cartofiel. Ga ik ergens heen dan kijk ik thuis al hoe ik er het beste kan komen.

Tomtom is me een gruwel, nooit vraag ik iemand de weg.
't Is alles angst, natuurlijk.
Ik hou levenslang van kaarten, als kind spreidde ik landkaarten uit op de vloer en ging er bovenop liggen. Zo was ik in Tsjecho-Slowakije en volgde de loop van de Donau tot de oorsprong. Het begon met het Schateiland van Stevenson en reikte tot het Metroplan van Parijs en Google-Earth..Heel even denken dat je weet waar je bent. Maar dan? Dan begint de strijd. In de werkelijkheid, per auto, dwars door Rome. De ‘belevingsplattegrond’ daarvan zit nog bocht na bocht in m’n kop. Die wil ik tekenen. 
 

Het is een 'subjectieve' of psychologische atlas. Hij laat niet delen van het aardoppervlak zien maar de manieren waarop
plattegronden iets van ons innerlijk kunnen weergeven.
We praten toch zo graag over 'gebieden' in onze hersenen? Waarom die niet uitgewerkt tot volledige 'subjectieve' landkaarten?

De mooiste die ik ooit zag verscheen in Brussel. Je zag een heel vreemde topografie van de wereld, waarop steden en landstreken net zo groot waren afgebeeld als ze voor de tekenaar in z'n verbeeldingswereld waren. Getekend op de klassieke manier waarbij uit een stratenplan getekende gebouwen oprijzen. Z'n geboortedorp was reusachtig, Amsterdam een speldenknop, Berlijn overwoekerde heel Duitsland.
In mijn kop zitten alle dagen tal van die subjectieve kaarten, die zich voortdurend aanpassen aan reiservaringen en wat ik zoal to horen krijg. Zo kan een berg verrijzen waar eerst niets was, enkel omdat iemand me een reisplan vertelde.

Bij deze nieuwe Atlas is dat kennelijk anders, die wil 'de belevingswereld' weergeven, niet van iemand in 't bijzonder, maar van ons allen. Kernstuk is een plattegrond van de stad 'Verandering'. Ben benieuwd.. 
 

De aantrekkingskracht van donkergekleurde vloeistoffen op kinderen. Zoals eens de zwarte tulp de mensen gek maakte. Zwart komt in de natuur
niet voor. Michel maakte met z'n vriendjes een brouwsel dat ze 'sjep' noemden. Het was zwart en er dreef schuim op dat een bruinige kleur had. Grondstof was in een flesje opgeloste drop, die vervolgens moest 'rijpen' in de kelder.
Het ging om het maken van de toverdrank en het praten over alle details; wat voor soort flesje, hoe te schudden, wat de beste plaats was om de 'sjep' te laten rijpen. Alle handelingen hadden iets spannends en gewichtigs. Er werden magische krachten toegeschreven aan het elixir. Ging je sneller groeien, werd je sterker, kon je beter leren?
Michel schrijft: 'Voordat ik het flesje in de kelder of het schuurtje wegzette, keek ik er eerst een tijdje naar. Ik vond de kleur zo wonderlijk.'

Het stuk eindigt met een verwijzing naar het werk van Gerrit van Bakel (1943-1984). Over wie later meer
'Hij was de man van het voorwerpelijk denken; kunstenaar en maker van oa. de Tarim machine. Een langwerpige insektvormige machine met acht 'pootjes' die de afstand van 1100 kilometer, het wereldsnelheidsrecord op de weg in 30 miljoen jaar zou volbrengen. Een technisch wonder van gracieuze sloomheid.'
 

 Lezend in 'Gilgi, eine von uns' het debuut van Irmgard Keun. wandel ik door het Keulen van 1932, een stad die niet meer bestaat, zoals de meeste Duitse steden. Na de door de geallieerden in de laatste oorlogsfase aangerichte vuurstormen bleef weinig over.
Toch, samen met de kwaaie Gilgi ontvlucht ik het beroemde Kölner Karneval, over de natte kasseien van de Neumarkt, Mittelstrasse, Rudolphplatz en Aachener Strasse om te landen in de Konditorei waar straks opeens.
Het had gisteren geschreven kunnen zijn. Behalve dat de ongelooflijk preciese détaillering in straatbeeld, interieurs, kleding en al die van een andere tijd is. Ik ben in Keulen, in 1932. Onmogelijk.
 Niet alleen is het een boek, iedereen dood, en ook heel de oude stad is verdwenen. 
Toch lopen er in het Duitsland van nu mensen rond in niet meer bestaande steden waar zij precies de weg weten.
Je hoort er nooit iemand over.
 

 Zo komt het dat er nu - ik heb het uit, tegelijk met de wachtkamers - twee soorten ezelsoren in het boek zitten.
Die rechtsonder in de pagina's, die me hielpen onthouden waar ik gebleven was, en die rechtsboven, om bijzonder mooie passages (veel) niet vergeten.
Irmgard Keun is een grootheid, een Duitse Jean Rhys. Ze beschrijft de meisjes- of vrouwenwereld die je als man niet kent, de wereld van kleren en stoffen, en hoe ze te dragen, het vak van hoe te behagen. En hoe met doorgaans onnozele mannen om te gaan. En ik? Ik lees en ik leer, nu alweer uit haar roman 'Gilgi'. Werelden te winnen voor een man.
Net als Jean Rhys - die ze gekend heefd - is Irmgard meermalen herontdekt, steeds stootte ook haar werk op 'feministische' kritiek. Zo ongeëmancipeerd! Dit is Doris, het kunstseidene Mädchen (18), net in Berlijn in 1932:
'Ik heb het mateloze beleefd. Berlijn daalde op me neer als een gestikte deken met vurige bloemen. Het Westen is voornaam met fel licht - als fantastische edelstenen, heel duur. We hebben hier overmatige lichtreclame. Wat een gefonkel om me heen. En ik met m'n eekhoornbontje.'
 

Nu de brieven van Franz Kafka (1883) en zijn jongste, liefste zusje Ottla (1892) in veiligheid zijn in Oxford en in Marbach, in het Duitse Literatur Archief kom ik er bij terug.
Bij die haat.
Ik las in Kafka's nooit verstuurde 'Brief aan mijn vader'.
(1919) Daarin schrijft hij: 'Onder normale omstandigheden als ze niet speciaal in nood of gevaar verkeert voel je alleen haat voor haar; je hebt me zelfs toegegeven dat ze je volgens jou  opzettelijk voortdurend leed en ergernis bezorgt en dat ze daar heel tevreden mee is. Ze zou een duivel zijn.'
Vaak is de 'Brief aan mijn vader' overdreven genoemd.
Ten onrechte. Een kind registreert zuiver.

Ottla was het oneens met publikatie van Kafka's ongepubliceerde werken (Amerika, Het Proces, Het Slot etc.) door Max Brod, ze vond dat zijn testament gerespecteerd had moeten worden: vernietigen.
Ga er van uit dat ook haar briefwisseling met haar broer daaronder viel.
Er valt nogal veel voor te zeggen.