Zaterdagmiddag 21 april praatte ik in Galerie Phoebus in Rotterdam langdurig met de beeldend kunstenaars Moritz Ebinger (Bern, 1961) & Gilbert van Drunen (Steenbergen, 1966). Van Drunen exposeert daar 'Temporary Porcelain (nieuwe doden nieuwe kansen)' en Ebinger 'sculpturaal onderduiken'.Het werd een gesprek over kunst en maatschappij, en meer precies, kunst in de openbare ruimte. Moritz Ebinger is bij Avonden-luisteraars bekend van zijn op Aruba uitgevoerde onderwatersculpturen, maar ook van zijn grootste stoeptekenproject met krijt, vorig jaar in de Amsterdamse Pijp. Hij slaagde erin een hele wijk te mobiliseren en aan het krijttekenen te krijgen.Gilbert van Drunen moet van dat soort dingen niets hebben. Op maandag 23 april was het slot van hun gesprek te horen.

Ze zijn te zien in het achterzaaltje van 'Stroom' het centrum voor beeldende kunst in Den Haag. Aan de Hogewal, hoek Noordeinde.Beginnend kunstenaar Seekee Chung maakt (re)constructies van Chinese gebouwen en interieurs. Ik ging op de grond liggen om haar minifilmset goed te kunnen zien. Een erg Chinees straatje.Chinese en Japanse raamformaten, 't gaat verder.

Ze staan er nog. Vaak melancholiek, tussen hemel en aarde, hoe zeg je het. Raadselachtig, geheimzinnig. Net iets voor Rudy Kousbroek.Omgeving Amsterdam, herken ik. Amsterdam van drie jaar terug is bij Pieter Jan Kerstens al peilloos.Het hield zomaar op. Wie weet iets?

Arnold Mosselman schrijft: 'Bij Stroom Den Haag maakt Toby Paterson een tentoonstelling die zaterdag 21 april opengaat. Op de site zijn foto's te zien van de opbouw, waarbij betonnen sculpturen gemaakt worden met gebruik van houten bekisting.Maak eens een ommetje naar de Hogewal als het uitkomt! (t/m 17 juni is de tentoonstelling te zien).

Op pagina 125 beschrijft ze een van de vele religieuze festiviteiten, het jaarlijkse vuurvliegjesfestival. Vuurvliegjes symboliseren het begin van de zomer:'Op het terrein hangt de atmosfeer van een dorpsfeest, van barbecues stijgen geurige rookpluimen op en op het podium zingt een vrouw gekleed in paarse kimono weemoedige liederen.'(...)'Dansend tegen een achtergrond van zwart riet worden de groene lichtjes steeds talrijker. De bewonderende aaa's en ooo's van de menigte zwellen in het zelfde ritme aan als de groene lichtjes boven het water.'En dan begint het fotograferen: 'De vuurvliegjes vluchten voor de felle lichtflitsen en verschuilen zich tussen het riet, waar ze onder de schoenzolen van hun aanbidders worden vertrapt.'

Het herenigde Duitsland kreeg een nieuwe hoofdstad. Maar wat voor geschiedenis paste daar nu bij? De oude was onbruikbaar. Hitler, de DDR, wie wil daar nog van weten in 2007? In Berlijn wordt met man en macht geschiedenis gemaakt. Op maat gesneden naar de behoeften van deze tijd. En zo komen de Pruisische koningen en koninginnen terug. Daarom, de beelden. De Versailles-achtige fonteinensembles, de pleingroepen, de dakrandfiguren worden overal weer neergezet.De hand van Frederik de Grote is weer te zien. En steeds minder die van Speer, van Ulbricht en Honecker.Terug naar de 18de eeuwse provincieplaats. Verbaasd kijken de beelden om zich heen.

 Toen ik las dat Bernlef het essay gaat schrijven schoot me een stuk te binnen uit 'Oefeningen voor het derde oog' van de dichter/bioloog Dick Hillenius uit 1965. In onze cultuur, opperde Hillenius, moeten mensen steeds meer leren en verkeren steeds langer in een jeugdstadium. Dat klopte volgens hem met het biologisch verschijnsel van 'paedamorfose': evolutie vanuit een jeugdfase wordt mogelijk, bij sommige soorten verdwijnt zelfs de volwassen variant.

 Bepaalde vormen van ouderdom zie je niet meer in Holland, schreef Hillenius, al worden we steeds ouder. 'Alleen in onderontwikkelde gebieden kunnen we nog naproeven hoe het ook bij ons vroeger was.' Volwassenheid definieert hij als 'zich neerleggen bij de dingen zoals ze zijn'.Of de theorie van de 'paedamorfose' een vervolg heeft gekregen, weet ik niet. Wel merk ik dat ik oude foto's bekijk om echt oude gezichten te zien, van alle leeftijden. Volwassen. Leeftijdsloos. De voldongen ernst van veldwachters, stationschefs en burgemeesters, maar ook van loopjongens en slagersknechts, die nooit meer terugkomt.

Hans Kloos schrijft: 'momentenvanverwarring.nl is inderdaad uit de lucht en The Internet Archive levert nog maar één plaatje op. Ik heb er indertijd een paar opgeslagen, die ik nu heb bijgevoegd. De maker richtte zich vooral op de taal en minder zoals jij op de combinatie van woord en beeld.Zelf heb ik ooit op verzoek twee stukkies geschreven over het werk van de vertalers, de onderknuppels van omroepland:Het Engelse artikeltje is wat bondiger.Overigens is er weer enige bescheiden trammelant in ondertitelland. De ondertitelbedrijven zijn druk in de weer met de kaasschaaf en de tarieven die ze de ondertitelaars betalen. Dat lijkt te leiden tot de oprichting van een nieuwe belangenvereniging. En Mei Li Vos schijnt deze stukwerkers in de schijnwerper te willen zetten om de benarde positie van sommige kleine zelfstandigen onder de aandacht te brengen.

Tot hij tot de conclusie moest komen dat hij niet meer kon schrijven. In de jaren '20 ging het nog, het regime matigde zich, en zo kwam in 1927 zijn roman 'Afgunst', die gaat over drie 'nieuwe mensen', bezield van vooruitgangsgeloof (de Sovjetmens!) en drie oude: dichters, bohémiens, nietsnutten. En tja, het lijkt of de nieuwe mens triomfeert, maar de sympathie van lezer en schrijver trekt toch naar het oude. In 1934 bekende Olesja op en het grote schrijverscongres - waar iedereen loog en slijmde - in alle ernst dat het hem niet lukte 'de oude mens' in zichzelf te onderdrukken. Hij kon geen revolutionaire arbeidershelden schrijven.Het nieuwe nummer van het literaire blad Raster is gewijd aan de nagelaten geschriften van Olesja. Daaruit:'Doordat ik nooit een horloge heb gehad, heb ik geleerd om zonder klok te bepalen hoe laat het is. Ik zit er soms vijf of tien minuten naast, of hooguit, maar alleen als ik 's nachts wakker word, een kwartier. In dat sluimerende nachtelijke uur ergens rond kwart voor vier, als de muis naar de muizenval loopt kan ik bepalen hoe laat het is.Het is niet zo'n heel belangrijk vermogen, maar het gaat niet om het vermogen zelf, het gaat erom dat, als ik dat vermogen heb, ik dus werkelijk een deel ben van de wereld die los van mij bestaat.'

IJsbrand van den Berg schrijft: de door u gesignaleerde mogelijkheid om bevreemdende ondertitels uit tv-programma's vast te leggen, werd jaren terug al prachtig en zeer inventief uitgewerkt door een Martijn de Visser, op zijn website 'momentenvanverwarring.nl'. Daarvan staat helaas niets meer online, al heb ik niet nu nog even snel gekeken of the internet archive misschien niets heeft.Eerder dit jaar wijdde ik een klein logje aan 'Momenten van verwarring' met wat voorbeelden van toen. Alle reden de draad weer op te pakken, lijkt me. Met dank aan Martijn de Visser.