Kurt Schwitters (1887-1948)
Schwitters, de evenwichtskunstenaar: 'Rode vlek' (1948)

Kurt Schwitters

Dit weekend hoop ik de Kurt Schwitters tentoonstelling in Rotterdam te zien. Als voorbereiding probeer ik deze tekst van hem te vertalen, geschreven in 1938 toen hij al naar Noorwegen ontkomen was, wat me niet makkelijk valt, omdat ten eerste het woord Fibel (gesp, fibula, abcboekje) meerduidig is en ten tweede omdat hij een grapje maakt met het woord Rücksicht, dat hij deels letterlijk neemt, tenminste dat vermoed ik.

En dan spreek ik niet over de inhoud. Want aan de betekenissen daarin is geen eind.Ik bedoel, wanneer een eenvoudige tekst van Schwitters al zo veel teweegbrengt, wat moet ik dan beginnen met een overzichtstentoonstelling? 'Wij leven 25 minuten te laat, en wel van rechts gezien. Van links gezien leven we 20 minuten te kort. Te laat en te kort is ons linker en rechter noodlot. Ziet men ons echter van boven, dan zijn we plat als een gesp, ziet men ons van onder, dan zijn we hoog als een hoge hoed. Van voren bekijkt men onze Rücksicht en van achteren onze buik, want die hebben we ook. Als nu de sneeuw tussen onze tanden smelt dan krijgen we hevige kiespijn, die pas ophoudt als de zon ons direct in de hersens schijnt. Daardoor ontstaan echter de verlichte gedachten, waaraan je genoeg hebt om wijsheden als deze hier neer te schrijven.'

Tags: 
de oorspronkelijke foto van Arie Schippers
veer Brakel-Herwijnen. en het roodbruine blokje links.

Beton (5)

De abri, het buswachthuisje gefotografeerd door Arie Schippers, bracht mooie post. Oa. van Louis Schrijvers:

'Een aangenaam gevoel ging door mij heen toen ik vandaag over de provinciale weg door Heiloo reed. Als was het geparachuteerd uit een andere tijd stond daar het betonnen bushokje, zomaar tussen het hedendaagse straatmeubilair. Deed het nog dienst?, was men het vergeten?, ik weet het niet en heb ook niet de tijd kunnen nemen het te verifiëren. Evenmin om het te fotograferen. Ik deel je fascinatie voor deze betonnen vormen, onaantastbaar in hun uitstraling met een licht en droevig verwijt dat de tijd zo is veranderd. Ook al is de kans levensgroot dat je deze plek kent, ik moest het je melden, met de mededeling dat hij eenvoudig is te vinden, daar langs de provinciale weg ter hoogte van de groen uitgeslagen toren van een zorginstelling.'En Arie Schippers geeft eindelijk de plaats prijs van zijn foto van 22 febr. jl.. We krijgen een panorama: 'Dit schuilwachtdakje staat aan het water naar de heen en weer van Brakel-Herwijnen te kijken.'Dom, ik had op de auto moeten afgaan die voor een stopstreep wacht. En reageert op Louis Schrijvers: "Ja dat is mooi, betonnostalgie, beton met zeldzame korstmossen, een reden om je tuin met antiek beton te garneren.'Het onderzoek wordt voortgezet: 'Er is een soort planken- en staandersysteem van beton helemaal gebruikt ik denk vanaf de laatste oorlog in de agrarische sector ik kan zo gauw geen foto vinden.'Ik denk dat ik het weet. Maar dat zegt - zoals gebleken is - nog niks. Wie?

A.Moonen (foto Paul van Weel)

A.Moonen (3)

Hier, op VPRO's Boekensite verschijnt komende weken een Archief A.Moonen (1937-2007) waar veel van de 'leesvoordrachten' die de onlangs overleden schrijver vanaf 1985 voor de radio hield binnenkort te horen zullen zijn.

Na een voorleessessie vroeg een toehoorder Moonen eens of ie nooit moe van zichzelf werd. 'Nou,' zei Moonen, 'je hebt de dag en je hebt de nacht. Maar als er nou nóg zoiets bestond, dan zou ik wel erg moe worden.' Ik herlas 'Naar Portugal', over de biotopen der kamerbewoners, de zonderlinge wegen der seksueel onstilbaren, de wereld achter contactadvertenties, beschreven in een zelfbedachte telegramstijl.Moonen was een seksuele alleseter maar 'eigenlijk' pedofiel.In 1984 sprak Stephan Sanders met hem over zijn relatie met 'het Heldere Joch' zoals beschreven in zijn debuut 'Stadsgerechten'.Zei Moonen: 'Ik heb toen een zeker koningschap bereikt, dat vijf jaren duurde, want ik heb hem gekend van zijn elfde tot zijn zestiende jaar. De poëzie in 'Stadsgerechten' wordt door hem gedragen en geaccentueerd. Maar juist het Heldere Joch wordt door critici doodgezwegen. Da's zo jammer. De recensenten willen niet het onderscheid maken tussen de grove seks en de hoge erotiek.'Moonen vertelt hoe hij werd opgepakt en als volgt de rechter te woord stond: 'Ik heb ze heel goed uitgelegd dat het eigenlijk poëzie is wat ik met die jongen heb meegemaakt.' (...)'Poëzie. Dat heb ik ook tegen zijn moeder gezegd, toen zij eenmaal haar verhaal bij mij kwam halen. Uw zoontje tovert allemaal poëzie mijn kamer binnen, beste mevrouw.' Niet salonfähig, A.Moonen, niet pittoresk. Geen intellectuele bohémien met een drankprobleem, geen zoeker naar het hogere. Pedofilie. Wat in 1984 een excentriek was is in 2007 een misdadiger die dood moet. Maar hij ís dood!

Tags: 

Volgorde

Nog even. Was het nu maar dat door het vroeger intredende voorjaar alles een maand eerder gebeurde. Maar zo is het niet.

Regelmatig fiets ik in Amsterdam langs het Frederiksplein.Al in de eerste week van februari zag ik daar narcissen. En dat terwijl de volgorde toch moet zijn: sneeuwklokje, krokus, narcis. Maar pas in de afgelopen week waren er krokussen. De sneeuwklokjes heb ik dit jaar gemist. De narcissen houden het nu al wekenlang goed vol. Eens betekende 'tussen Pasen en Pinksteren, als de kalveren op het ijs dansen' zoveel als 'nooit'.PS. Vanmiddag nagekomen krokussen gezien, broederlijk naast sneeuwklokjes.

Architectuur van licht

Ieder gebouw heeft twee gezichten, en daggezicht en een nachtgezicht. Dat leerde ik in het Nederlands Architectuur Instituut in Rotterdam bij de vermakelijke tentoonstelling 'Architectuur van de nacht - Schitterende gebouwen'.Ik wist het, maar ik wist het niet.

Na afloop nog wat gedronken tegenover een van de mooiste gebouwtjes van de stad, het toegangsgebouwtje voor fietsers door de Maastunnel. Een heilige plaats.Daar nam ik de proef op de somBinnen een uurtje deze twee foto's.Steen, glas en metalen verdwijnen in het duister. Blijft alleen de architectuur van het licht.Ook de reflectie in het natte wegdek maakt daar deel van uit.

gezien uit de S-bahn
Berlijns trottoir bij avond, let op het antislip ''pukkeltjesasfalt'' links, dat gemaakt wordt door er een soort mat op te leggen voor het droogt. je ziet het in Frankrijk ook. een motief dat verwant is met de afdrukken van planken bekisting in beton.

Doppelte Fleischportion

Plaatsen maak je bewoonbaar door aandacht. Je hoeft alleen te kijken en dan komt het uitrollen van kleedjes. En tenslotte de bestrating. Ik was in Berlijn en begon met het plaveisel. In het oude oostdeel zie je de kasseien en in de trottoirs natuurstenen platen naast in patronen gelegde basaltkeitjes. Opgelapt met plakken asfalt of cement.

Dan volgen de formaten, het stadsplan, breedte en hoogte van huizen. Ik bekeek wat in de oude boeken 'huurkazernes' heet. Vooroorlogse gebouwen met rijen van 9 of 10 ramen en poorten - eens voor paardenwagens - die naar binnenplaatsen gaan, waar nog weer binnenplaatsen achter liggen. Daarna de flatgebouwen. In Berlijn kun je lopen. De huizen zijn er hoog. De ruimten ruim, de muren dik, de borden diep. En daar, opeens schoot hij me weer te binnen: de 'doppelte Fleischportion' van meneer Becker. Meneer Becker kwam uit Berlijn en was een Duitse collega van mijn vader. Die bestelde de doppelte Portion, in Den Haag, in 1958. Je moest maar durven. Was meneer Becker nog steeds uitgehongerd van de oorlog?Nee, hier in Berlijn ontdek ik dat het zijn maat was. Alle porties zijn hier dubbel. Van koffie en thee tot het stuk Sachertorte en het diepe bord pasta.

Sjoerd Kuyper en Frank Koenegracht

Oprecht

 Wanneer is iemand oprecht? Wat is eigenlijk oprechtheid?Die vragen rezen na lezen van 'Dank voor je brief, het gaat iets beter' en praten met de schrijvers-dichters Frank Koenegracht (945) en Sjoerd Kuyper (1952), over een jarenlange (1998-2006) correspondentie op rijm, die nu is uitgebracht, verlucht met kleurtekeningen van Koenegracht. Nooit eerder zo'n boek gezien.

 Het was ook nooit de bedoeling deze brieven te publiceren. Redacteur Jasper Henderson van Nieuw Amsterdam kwam bij toeval achter hun bestaan.Dagboeken of briefwisselingen (zoals die van Henriëtte van Eijk met Vestdijk) die nooit voor publicatie bestemd waren zien er totaal anders uit dan die waarbij dat meteen al de bedoeling was. En de rijmafspraak leidt tot ongedachte wendingen. De bedoeling van deze brieven was wederzijdse troost. En er viel veel te troosten. De vader van Frank Koenegracht stierf, de dichter kreeg een ernstige aandoening aan zijn lul en Kuyper moest dringend ophouden met roken, maar het lukte niet. Oprechtheid, zo blijkt, is een talent. Maandag na 20.00 is het gesprek te horen, met veel voordracht.Alvast dit. Frank gaat niet naar zijn vriend, zijn depressieve toestand laat het niet toe: 'Zo bezoekt men niet zijn vriend...Een baksteen in een poppenbed, een gewei in een bejaardenflat,een badmuts op een sterrenwacht,een boek dat nooit is teruggebracht,en oude man alleen op straat,een witte neushoorn zonder neus,zo voel ik mij dus, oude reus.' Sjoerd antwoordt in 'Brief over de lul van Frank: (...)'Ga jij op reis? 'k Heb geen benul.Hoe is het met je lul?Kun je nog pissen?Hoeveel moet je missen?Geef me alle details,sprak de muis in de maïs en liep naar het oostenhoe kan ik je troosten?'

Guusje ter Horst, zette de kleur
Béatrice Schönberg
Tineke Huizinga (épauletten kunnen weg)

Stijl

 Ik verheugde me op de trapfoto. Hoopte op stijl, na het kakelbont van het vorige gezelschap. Van Guusje ter Horst en Tineke Huizinga vooral.Ter Horst stond er. Het bessensapkleurige jakje kleurde bij heur haar. De kleur op die foto waar het oog naar toe trekt. Ogen fonkelden.

 Huizinga is nog maar staatsscretaris dus mocht er niet op. Maar ze stond opeens in de Ridderzaal met een strak crème pakje, tegen het ivoor aan. Voor donkerharigen werkt lichte kleding hoe dan ook, en dit was - ook door het gelijkgekleurde hemdje - net precies de aanpak van de door mij bewonderde Franse nieuwsleesster Béatrice Schönberg (vaak op TV5). Het geheim voor televisie zit hem erin dat het hemdje zo laag gesneden is dat het buiten het onderste beeldkader blijft. En zo lijkt het of Béatrice met alleen een jasje aan het nieuws leest. Daar bij een hoezo? gezicht trekkend.

 Zou Tineke Huizinga naar TV5 kijken? Ze had zelfs rouge blosjes gemaakt á la Juliette Binoche. Of steeg het bloed haar werkelijk naar de wangen? PS. Détail: de epauletten kunnen weg.

Tags: 
waar in godsnaam?

Beton (4)

Vennoot Arie Schippers stuurt deze voor het Betonmuseum io.

Altijd met vileine vraag - onder topomanen - waar of ik dacht dat 't was.Ik dwaalde, begon te dolen. Kwam nog in Harlingen terecht achter de dijk van de nieuwe haven, vanwege de kranen, maar nee, teveel bomen in de verte en de wegen zijn daar nieuwer.Waar vind je deze abri's nog? Wie zette ze ooit neer? Ik denk in elk geval de NZH.Jarenlang stond er een langs de A44 bij de ringdijk van de Haarlemmermeer, maar die is toch weg?Tenslotte daagde het haventje van Eemdijk. De Eem? Nee, ook niet. En wat moet dat met die groene T-balk tegen het beton? En wat hebben die twee verschillende afvalbakken te betekenen?En waarom is het middenvlak bruin geschilderd? Is dat hout om affiches tegen te plakken.Het haltebordje is lang verdwenen. JC Decaux heeft hier niet kunnen toeslaan.

tekening: Dan Perjovschi

Bloggies (2)

Ai, wat heb ik ongewild de boel op stelten gezet met het nomineren van 'Superkuiken', de tragische site van het anorexe meisje. Maar schrijven kan ze.

En haar onderwerp moet besproken worden. Dat gebeurt nu. Vanmiddag was de jury bijeen. Verhitte debatten.De twee sites die ik mee naar huis nam waren het meesterlijke 'wiskundemeisjes' en het prijzenswaardige 'wijblijvenhier'.

Pagina's