Wat zie je in kunst terug van dertig jaar hervormingen en 'opendeurpolitiek'? Hoe verwestert China? Je ziet ze worstelen met het Chinese verleden, smartelijk maar ook ironisch.
Bedenk dat tot het eind van de culturele revolutie in 1976 kunst propaganda moest zijn.
Wat als er opeens een vrijheid is, al blijft de opdracht 'het volk onderwijzen'?
Wat kwam er van 'cynisch realisme' en 'political popart'?
En hoe Chinees is dat?

Ik trof in Singer Wei Dong (1968), die met zijn Meisje met schaap de culturele revolutie in het belachelijke trekt, het meisje á la Vermeer neerzet en suggereert dat ze 'n schaap is en Liu Ye (1964) met z'n Mondriaan-obsessie, die nog aan de Rijksacademie studeerde.
Twee schilders die hun kennis van de Westerse kunst, hun academische scholing en hun pop-achtige ironie gebruiken om de verschrikkingen van het Chinese verleden de baas te worden.
 

 Iets van die weerzin, vermengd met een niet te stoppen giechelbui heeft hilarisch vorm gekregen in de veertien filosofenportretten, genoemd 'Denkeilanden', van Eveline van Duyl die ik zag in Beelden aan Zee in Scheveningen.
Haar borstbeelden zijn gemaakt uit per filosoof passende stoffen. Zo krijgt Wittgenstein om zijn halsstarrigheid een eikenhouten kop en om zijn leerstelligheid een ruitjesbloes. Heidegger een gezicht van gevouwen lood. En Sartres kop bestaat zo te zien uit snoepgoed. Voltaire is gemaakt uit dakbedekking en klosjes garen.  

 De borstbeelden staan allemaal - heel verheven - op een strijkplank. De strijkplanken staan ook voor de eindeloze herhaling van hun gedachten.
En ze lijken, sprekend. Dat ook nog. 
Het publiek amuseert zich bijzonder en verstuurt fotootjes.

Op Facebook volg ik trouw de modefoto's de die Belgische Niki Brusselsbubbles verzamelt onder het motto ‘Hats are a womans mystery. Ze staan ook op Flickr.
Op het nippertje heb ik de dames- en herenhoedentijd meegemaakt. De bergruimte achter de achterbank in auto's heette nog lang 'hoedenplank'.
Mijn moeder droeg op hoogtijdagen een simpel zwartfluwelen dameshoedje met een kleine voile. Net als alle dames.
Maar op modefoto's zag je het ware werk.
Niki's verzameling brengt je terug naar de tijd dat de modegrens nog even boven Parijs liep. Net als de koffiegrens en de wijngrens.
Mooie vrouwen heb ik toen in Nederland zelden in levenden lijve gezien. Een enkele pioniere probeerde wat, maar heldinnen als Corine Rottschäfer werden steevast verdacht gemaakt.
En over al te mooie tantes werd kwaad gesproken.
En dan zo'n hoed, stel je voor, nee dat kon eenvoudig niet.

En dan nu, een keer per jaar op Prinsjesdag, die beschamende hoedenvertoning van de Kamervrouwen. Een verloren kunstvorm. 

ps. Wim Bloemendaal mailt: 'Hoeden zag ik het laatst dagelijks gedragen in Berlijn, koffiedrinkende en taartjesetende dames bij Kranzler op de Kudamm in Berlijn, wekelijks (op zondag) zie je ze nog steeds van Barneveld tot Hattem.' 
 

 Bovendien ligt de Eenhoorn in een omsloten tuin, sinds de middeleeuwen een symbool van - ja wat, wie?
De maagd Maria bijvoorbeeld. In de late Middeleeuwse en Renaissance. Het Hooglied 4:12: "Mijn zuster, o bruid! gij zijt een besloten hof, een besloten wel, een verzegelde fontein."
Maar omsloten tuinen zijn van alle tijden. Ik denk meteen aan die in Bassani's verhaal over het huis van de familie Finzi-Contini. Klim op de muur en spreek het meisje aan. 
 

 Maar nu de laatste Eenhoorn in de serie die te zien is in kasteel Bergh. De gevangene. Wie is hier zo aantrekkelijk getemd en van de buitenwereld afgeschermd?
Willem Gerritsen haalt een 13de eeuws verhaal aan, het 'Liefdesbestiarium' van Richart de Fournival. Daarin vergelijkt een man zich met de Eenhoorn, die, aangetrokken door de bedwelmende geur van een vrouw, zich in haar schoot legt en in slaap valt.
Deze de ketenen zijn dan z'n belofte van huwelijkse trouw.
De gevangen Eenhoorn als echtgenoot? 
Met de wonden van Christus?
En, waar is de vrouw gebleven? We zien haar niet meer.
 

Hij wantrouwde 'het systeem', betaalde geen belasting, stuurde z'n zoontje niet naar school - zijn vrouw was gediplomeerd onderwijzeres - en meende 'de uitgever is de natuurlijke vijand van de schrijver'.
Dat laatste, daar handelde hij ook naar, het manuscript van Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming werd op één dag aan twee verschillende uitgevers verkocht; tegen contant geld, 'in de jat'.
Heere was de enige schrijver die ik gekend heb die naar de drukkerijen ging waar z'n werk gedrukt werd en postvatte naast de teller op de machine. Hij vertrouwde - terecht - de aantallen die uitgevers opgaven nooit.

Zijn werk wordt gekenmerkt door een uitzonderlijke kennis van zaken, hij wist heel precies van scheepsmotoren, van ziekenhuizen, van kleding en woninginrichting, en van de zeden en gewoonten van de middenstand.
Eens - omstreeks 1950 - was hij verkoper in een schoenenzaakje. Slagzin - zijn tekst - boven de deur: DE ZAAK MET DE SMALSTE PUI MAAR DE RUIMSTE SORTERING. In de étalage van die schoenenzaak zijn tot diep in de nacht uitzinnige feesten gevierd. Temidden van pumps, sandalen en molières, waar hij ook weer alles van wist. Een goede bedrieger - en wat is een schrijver anders - leeft van het overtuigende détail.

Luister vrijdagavond na 21.00 naar de Avonden.,
 

Foto's en plastieken over vliegdromen. Als kind al bouwde ze raketten, die 'echt konden vliegen'. Hier staat er eentje.
De wereld is te klein voor Isabelle, denk ik. Ze moet losbreken. Net als de secretaresse-figuren die ze vorig jaar liet zien op 'Building images', haar kijk op de vrouwen van de Amsterdamse Zuid-As. 
Nu zijn het 'lichamen als krachtmachines'. Dat laatste ook omdat ze in haar jeugd jarenlang is getraind als acrobate. Het vrouwenlichaam houdt haar altijd bezig. Hier in de vorm van een vrouwelijke bodybuilder of vrouwen die de wereld resoluut hun kont toe keren.
Vrouwen, de meesteressen in het spel van kijken en bekeken worden. Een spel met in dagelijkse omgang onontkoombare cliché's. Levensbepalend, maar vaak tegelijk o zo grappig. 
 

vrijdag na 22.30 is ze te horen in de Avonden 

 Zag de tentoonstelling over het wonderdier in het kasteel Huis Bergh. De ontembare eenhoorn laat zich alleen vangen met hulp van een maagd. Als hij haar ziet legt hij zijn kop in haar schoot en valt in slaap, waarna hij wordt gedood. Men zag er de menswording van Christus in, in de schoot van de maagd Maria.
In Bergh zie je het verhaal in kopieën van een Brusselse tapijtenserie - vijf meter hoog, zesentwintig meter lang - uit 1500. Tijdens de Franse revolutie verdwenen ze, en pas rond 1850 werden ze teruggevonden bij een boer die ze gebruikte om zijn aardappelen tegen vorst te beschermen.
 

 Dit heb ik uit 'Het spoor van de eenhoorn, de geschiedenis van een dier dat niet bestaat' van Willem Gerritsen en leer dat er zeker drie varianten bestaan van het verhaal over het fabeldier en de jonkvrouw. Ze kan de kuisheid zelve zijn, zelfs Maria, maar ook is ze soms een 'wilde vrouw', een 'koningin der dieren' afkomstig uit de wouden waar ze samenleefde met de wilde beesten. 
Het verhaal van de bosmensen, de 'wilde lude' is oud, ze zijn vertrouwd met wilde dieren, leefden losbandig. Zo is de jonkvrouw eerder een zuster van Maria Magdalena. Volgens het verhaal de vriendin van Christus. De hoer die dertig jaar als boete voor haar zondig leven in een grot in de Provence leefde en daar geheel behaard raakte.

 En zo kom je uit bij wat spreekt uit de afbeeldingen: seks, met Christus. Geen wonder dat de Eenhoorn bij de contrareformatie uit de kerk gebannen werd.
 

De dood van Jan Arends dan, in 1974.
Heere had hem goed gekend, maar had niet naar de begrafenis durven gaan. Het was op Westgaarde geweest.
Een week later besloten we daar alsnog heen te gaan.
Ik nam mijn recorder mee. 
Het was beestenweer. Eenmaal op het complex aangekomen worstelden we ons tegen de gierende storm en regen in naar een klein gebouw waar licht brandde. We troffen er drie heren in uniform.
'Heren,' donderde Heeresma met zijn stentorstem, 'waar vinden wij de as van de heer Arends?'
Het werd nagezocht.
De plaats van de urn werd ons uitgeduid. Ginds in de verte, aan de andere kant van de vijver moesten we zijn.
Met draaiende opnameapparatuur begaven we ons - dwars tegen de westenwind in - in de aangegeven richting.
Maar deze storm ging onze krachten te boven.
Bovendien hoorde ik op mijn koptelefoon de microfoon voortdurend dichtslaan. Er was weinig te verstaan van wat Heere probeerde te zeggen.
Tenslotte hielden we halt onder het asgrauwe zwerk.
'Ik geloof niet dat Jan ons hier wil hebben,' zei Heere, met wankele stem.
We aanvaardden de terugtocht.
En belandden in de restauratie van het Haarlemmermeerstation.
Daar werd gestofzuigd.
Tegen het geluid van de stofzuiger in heeft Heere Heeresma me toen zijn belevenissen met Jan Arends verteld. 
 

Dit is haar territorium. Ze zal het in de loop van het verhaal met hand en tand verdedigen tegen indringers.
Hoe geef je je leven zin? In Latijns-Amerika is ongetrouwd en kinderloos zijn erg. Raquel is door haar familie zo goed als uitgestoten en werkt levenslang als inwonende hulp in de huishouding bij rijke mensen.
Ze werkt. Of haar leven er van afhangt. Wat het ook inderdaad doet. Verlies van dit werk zou voor haar de eerste stap naar de dood zijn. Ze bezwijkt ook bijna, maar na een ziekenhuisverblijf keert ze terug bij het gezin. Wat zou ze zijn zonder die nauwelijks aardige mensen?
In de meeste verhalen over huispersoneel neemt een gedienstige tenslotte wraak voor de vernederingen. Ik dacht aan Dirk Bogarde in The servant, aan Jeanne Moreau in Fille de chambre. Zoniet 'nana' Catalina Saavedra. Ze komt het dichtst in de buurt van Anthony Hopkins als de monumentale butler in At the end of the day. Eén geworden met  de dienstbaarheid.
 

Het wordt een nachtelijke tocht van Rotterdam naar Den Haag.
Gezellig voor de deelnemers maar verder?
Ik had net besloten dan in godsnaam maar mee te lopen toen de tekst van het vaandel kwam waaronder ik zou lopen: Mars der Beschaving.
Huh? Ik bekijk de lijst van wie zich al opgaven: belanghebbenden, net als ik. Daarin verschillen we niet van de ABVA/KABO. Alleen die marcheren - zonder kapsones - voor zichzelf, niet voor de beschaving.
Als het moet halen ze het vuilnis niet op. Een erg onbeschaafd straatbeeld krijg je dan.