Niet lang geleden was Carel met vakantie in Ivoorkust en hoewel hij heus wel wat gewend is - hij gaat ook naar Oerol - het kostte hem moeite daarna weer in Amsterdam te aarden.
Hij vertelde hoe hij terugkwam op Schiphol, op de parkeerplaats in z'n auto stapte en de weg op reed. En toen gebeurde het.
Wat?
Ja, die strepen. De enorme hoeveelheid witte strepen waarmee het was volgekalkt. Er waren zoveel pijlen bij ook, hele brede witte pijlen, die dwingend wezen 'die kant op'.
En opeens wist ie er geen raad mee. Bleef er maar naar staren.
Pas nadat ie de wagen een tijdje langs de kant had gezet en tot zichzelf was gekomen kon ie verder.
Begrijp je dat?
Ja, in Ivoorkust heb je dat niet, die strepen.

Een televisieset, een concertzaal, meerdere taferelen uit een museum voor Natuurlijke Historie.
Vitrines.
Tjebbe Beekman komt uit Leiden, hij pikte wat mee van museum 'Naturalis'.
Steeds is het in die taferelen binnen leeg en buiten nacht. Bedenk, de binnen-buiten thematiek is dezer dagen heel Duits, en Tjebbe zit nu bijna tien jaar in Berlijn.

Zijn grote doeken hebben nog steeds meerdere gezichtspunten vlak naast elkaar, omdat hij ze samenstelt uit meerdere foto's. Als je er langs loopt bewegen je ogen mee. Er ontstaat een wonderlijke, licht hallucinerende kijkdynamiek. Bijna ongemerkt heeft Tjebbe Beekman het centraal perspectief op zijn manier verlaten.
En hij is - na het capsulaire - kennelijk op weg naar een nieuw thema. Wie bepaalt wat de prehistorie behelst, de historie, het nu?
Zijn dat de musea, de media? Tjebbe Beekman wordt voorgesteld als een conceptueel kunstenaar, maar z'n concepten zijn zo onconceptueel. Ik noem hem geëngageerd.    

De film draait.   
"Can You stand still." "I will film your jacket." "Can you?" hoor je de stem van Paulien Oltheten zeggen. In beeld is een statige Japanse zakenman met een lange jas, die losjes in de wind wappert. De man wil eigenlijk doorlopen - aan zijn houding te zien voelt hij zich wat ongemakkelijk bij de situatie - toch kan hij Olthetens dringende, maar vriendelijke verzoek niet negeren. "One moment.. It's really beautiful!" roept ze de man, al filmend, nogmaals toe. 
 
De film laat zien hoe Japanse mannen vaak op haar verzoeken reageren als miltairen op een commando. Als ze gevraagd wordt te lopen gaan ze marcheren. Hoe vrouwen minstens zo gezeglijk reageren, bedrijvig, gedienstig. 
De zogeheten 'spontaniteitsparadox' treedt volop in werking. Het mechanisme dat maakt dat een opmerking als 'doet u het maar rustig aan' tot een uitbarsting van nerveuze spanning leidt.   
Een ander theatraal effect is dat Paulien Oltheten steeds vaker als personage in haar werk optreedt. Uitgangspunt zijn nog steeds spontane acties, vastgelegd op straat. Maar daarna onderzoekt ze ook zichtbaar het mensengedrag, in foto's, schetsen en commentaar. Haar verblijf in

Japan heeft Paulien Oltheten veel goed gedaan.
Het openbare leven in Japan kent onvermoede theatrale aspecten.

Je kunt Paul Kooiker ook gewoon vragen hoe hij werkt. Wat je te horen krijgt is het verhaal van een regisseur. Die per project heel precies zijn ideeën vormgeeft.
Als het lijkt of hij bij sluitingstijd van het café een meid heeft meegetroond en haar in half beschonken toestand op een goor matras in z'n studio heeft neergesmeten, dan is zijn opzet geslaagd.
De middelen die hij gebruikt zie je mooi gedemonstreerd in de zaal waar z'n project 'Crush' is opgehangen. Een reeks samenhangende zwartwit reuzenfoto's, bijna filmbeelden die je niet los van elkaar kunt zien. Geselecteerd en vergroot uit een grote hoeveelheid opnamen, en net zó afgesneden dat de fantasie van de toeschouwer ermee op de loop kan. Geen gezichten, de lichamen, vloeren en meubels spreken. Er is een stoel omgevallen, er ligt een vrouw op de stoffige grond.
Wat is er gebeurd? Kooiker maakt de voyeur, de fantast in me klaarwakker. Een fantast met een verleden, dat fluistert: 'Kijk, de moord op Blonde Dolly'.
Want geestig is Kooiker ook.   

Op maandag 14 september is hij na 21.00 te horen in de Avonden. 
 

‘Zij streed met zichzelve om op te staan, maar waarom niet te blijven liggen in de lauwte der wol, daar zij mat van treurigheid was; waarom een nieuwen dag te beginnen?.... Straks zouden haar kennissen komen om haar te feliciteeren; zij zou lief moeten zijn, hun cadeaux in extaze moeten aannemen, en zij was in een weinig vriendelijk humeur, zij had geen lust iemand te ontvangen....
(…)
De spiegel weêrkaatste haar beeld met iets droevigs in de oogen en iets bitters om den mond, en zij vond zich bijna leelijk zoo.... Maar wat deerde het: voor wie mooi te zijn, voor wie, daar niemand haar liefhad met zulke innigheid, als zij meende, dat heur hart bevatten kon!’

De 'societyschilder' (1823-1906) van Parijs, die enerzijds goed bevriend was met Édouard Manet, met schilders als Berthe Morisot, Jongkind, James Whistler en Edgar Degas - ze bezochten dezelfde salons en kwamen bij elkaar thuis. Maar die tegelijk een onderwerp had gekozen dat mijlenver van de impressionisten afstond.
Wat was z'n onderwerp dan? Als ik het op z'n Hollands in één naam moet vatten: Eline Vere.
En meteen is dan de vraag hoe serieus je de heldin van Couperus moet nemen. Ze voelt zich akelig. Heeft last van stemmingen.  
Al snel valt dan 't woordje hysterie.
Maar ik kies partij en spreek van onbestemd verlangen. Dat is wat de vrouwengezichten uitdrukken. Een onvervuld verlangen waar heel de wereld om draait. Is dat tragisch?
Lees Baudelaire en z'n 'Spleen van Parijs', de voorganger van Couperus' Eline. Hij was bevriend met Stevens.
De heldinnen van Stevens zijn rijk, rijker dan Eline, ze hebben zich weelderig ingericht en gekleed.

In het Parijs van de jaren '70 was mode ernst. Alles lijkt in orde, alleen ontbreekt er iets, de man.
Misschien is ie gewoon naar 't bordeel, maar desondanks.

Je kunt hem wegleggen natuurlijk, het boek dichtslaan, wegklikken. Maar soms gaat er van zo'n foto een aantrekkingskracht uit, die zegt dat ik me ermee moet verstaan, hoe noem je het.
Ik wil weten wat er aan de hand is.
Ligt het aan mij dat ik bij het bekijken van sommige - lang niet alle - foto's van Paul Kooiker onbehagen voel?
Of is dit gewoon zijn esthetiek? Is dit wat hij mooi vindt? Of opmerkelijk? Hij, en misschien nog veel meer mensen?

Dat ongemak. Ik ga met hem praten. Vanaf zaterdag exposeert hij in Museum Boymans in Rotterdam onder de  veelzeggende titel 'Crush'. 

'De Volkskrant en de Stentor worden 's morgens om 5 uur met de auto bezorgd. De brievenbus staat onder het slaapkamerraam, de auto heeft een dieselmotor. Ik ken de bezorger niet. Met nieuwjaar legt hij een kaartje met de beste wensen in de bus, wij antwoorden met een envelopje met 10 euro.
Vorige week lag er een briefje bij de kranten.

               Geachte Abbonnee
Hiebij deel Ik U  mede  dat Ik  binnenkort
81 jaar wordt.
En Ik  heb  besloten op zaterdag 29-8-2009.
te stoppen met alle werkzaam heden.
Met o.a, het bezorgen van de kranten.
o.a. de Stentor.  VK.TR.   AD.  FD.  ND. Next. TG.

              Met vriendelijke GRoeten

                      H.A.Scheltens.
                      de Berkelhof 100

Vrijdagavond 28-8-2009 leg ik een envelop met 10 euro in de brievenbus, terwijl ik denk '81 jaar, wat een leeftijd'. Op de envelop heb ik geschreven 'Bedankt voor de bezorging. Ik wens u een lang leven'. Om 5 uur hoor ik de dieselmotor langer dan anders razen. Boven het woord Volkskrant heeft hij met 81-jarige hanenpoten geschreven 'Bedankt. Blijf gezond'.'

 De rondgang die Wim de Bie en ik maakten door het complex Widerstandsnest 66, net ten zuiden van het voormalige Mammut Gerät Erica, de enorme radarinstallatie bij Kijkduin, bracht ons terug bij de oude angstdroom van tekenaar Pieter Kühn: ze zijn er nog.  
Daar beneden in de bunkers zelfs heel voelbaar.
Onze rondleider Ronald kan het ook zo mooi onder woorden brengen.
Per afdeling sliepen hier negen militairen en een officier in stapelbedden. En die jongens zaten hier niet slecht, zo aan zee. Er stonden kasten en stoelen, er hingen schilderijtjes, de kachel brandde. In het zand werden nog lege Duitse bierflessen gevonden.
 

 En kijk, daar was de Rode F. die me al jaren achtervolgt. Eindelijk weet ik nu wat hij betekent: Feuerlöschgerät. Eronder stond een brandblusser. 

 Nee, dit complex is niet voor het publiek toegankelijk.
En na 1 september komt er niemand meer, dan doen de vleermuizen hun winterslaap.
Laatste verrassing: eenmaal weer bovengronds wachtte ons een politieauto: 'Heren!'

 Maandag na 21.00 is onze afdaling te horen in de Avonden.

Ik schreef Wim kortgeleden over mijn grootvader, die kapitein was bij de Holland Amerika Lijn, maar na een hersenbloeding in Havana invalide - eenzijdig verlamd - thuiskwam, vrijwel zonder pensioen. Ze moesten verhuizen, en op Kijkduin was het toen goedkoop wonen. 
De voortijdig afgedankte HAL-kapitein, heeft nog een  tijdje, eind jaren '30, geprobeerd geld te verdienen als bewaker bij de fietsenstalling op Kijkduin. Maar, vertelde mijn moeder, 'de jongens hielden hem voor de gek en fietsten weg zonder te betalen'.
Hij was mank, kon ze niet achterna.

En nu, gisteren bracht Wim foto's mee uit zijn Den Haag-West collectie van Kijkduin, kort na de oorlog. Jarenlang afgesloten geweest door het Sperrgebiet.
Een van de bungalows, leeg. En de doorgang naar zee, met het enige - witte - hotel en de houten fietsenstalling, die er nog lang hebben gestaan.