Je moet maar lef hebben tegenover een ter dood veroordeelde. En dan nog eentje die zijn vrouw en kinderen vermoord heeft. Maar ze overtuigt hem. Ga maar kijken hoe.Ze heeft hem uitgekozen. Ze houdt van hem. Een film vol met wat Anthony Mertens 'drempel-ervaringen' noemt. Daar gebeurt het. In het voetbal heet geluk iets dat je 'kunt afdwingen'. Ik heb het eens een meisje in praktijk zien brengen. Ze meende oprecht dat ze de lente kon laten komen als ze maar een mooi - en dun - zomerjurkje aantrok. Ze kreeg een blaasontsteking maar de lente kwam. Dana Linssen schreef een erg mooie recensie in NRC-Handelsblad. Het Koreaanse karakter voor 'adem', leer ik, ziet er net uit als een huisje.

 Museum Boijmans speelt een grote rol in Gijsberts verhaal. Gek genoeg was ik daar gisteren ook, om de nieuwe opstelling van de klassieken te zien. Boijmans is een van mijn pelgrimsoorden. Stel nu, dacht ik op de terugweg, dat die bedevaartplaatsen er niet meer waren. Waar zou ik heen moeten? Ik wil in Boijmans altijd de Mariaplaats van Saenredam zien, de kleur, het speciale halfgrijze licht, en ja, de naar binnen gekeerde blik van het portret van Armand Roulin van Van Gogh. Maar ook de deftige dame in grijs van Wim Schumacher. Op de zelfde plaats staan, ogen in ogen en dan de plooien van haar jurk, heel precies zien. Weg ben ik. Gijsbert noemt dat de grote verdwijntruc.

 Zo wordt het verblijven in schilderijen tastbaar. Als kind stond ik al te staren, vaak naar het schijnt met mij mond half open. Dat maakte mijn vader driftig. Hij vond dan dat ik er 'volslagen imbeciel' uitzag en klapte soms heel hard in z'n handen, vlak voor mijn gezicht. 'Wakker worden!'Dromen wekken jaloezie.Er is een mooi extraatje in Rotterdam. Kunstenaar Geert Mul presenteert zijn installatie 'Horizons'. Een 'Interventie' binnen de klassieke collectie. Mul (1965) koos afbeeldingen van werken met een nadrukkelijke horizon. Die worden wandhoog geprojecteerd. Een camera, gekoppeld aan een computer reageert op de bewegingen van iedere bezoeker en zo maak je als je daar rondloopt steeds veranderende collages van de bekende schilderijen. En gaat op in zich eindeloze ontvouwende vergezichten. Terwijl ik rechts in de zaal bewoog was links van me een meisje bezig haar eigen patronen te ontwikkelen. Het werd een dubbelspel. We schoten in de lach.

 Sarah: 'Ik raakte onder meer gehecht aan het 'Pauli effect'. Wolfgang Pauli blijkt ook bekend om het feit dat in zijn buurt bizarre dingen gebeurden: apparatuur ging spontaan stuk, maar als je hem er in probeerde te luizen en een emmer water op de deur zette, bleef die gewoon staan. Ik heb geprobeerd momenten met dit Pauli effect (uit zijn en mijn leven) zo wetenschappelijk mogelijk te reconstrueren, bijvoorbeeld de dag waarop een voorbijganger een (leeg) spaflesje achteloos wegwierp - zo tegen mijn voorhoofd. Het duurde 55 pogingen voor het me opnieuw lukte...'.

Boven Damme kom je eerst het Schipdonkkanaal tegen, officieel het 'afleidingskanaal van de Leie' dat begint in Deinze, onder Gent. De vervuilde Leie werd om de stad heen geleid, en overstromingen konden zo worden voorkomen.Boven Maldegem komt het Leopoldkanaal erbij. En zij aan zij lopen ze naar Heist, waar ze uitmonden in de Noordzee. Het graven heeft geduurd van 1846 tot 1860. In beide Wereldoorlogen is er zwaar gevochten langs beide kanalen. Het Schipdonkkanaal heet wel 'De Stinker', wegens de vervuiling en het Leopoldkanaal 'De Blinker', want dat voert alleen schoon polderwater af. Wie ermee is op gegroeid, zoals ik met het Apeldoorns kanaal, gaat overal kanalen zien en sluizen kijken. Met wat geluk is er een schipperscafé waar commissaris Maigret elk moment kan binnenkomen. Simenon hield ook van kanalen. Graag laat hij Maigret bij de sluis een lijk opdreggen.

Niettemin, het gaat gebeuren, te beginnen op 16 juli as.. Kortgeleden was ik bij Snijders op het erf. Ik schreef terug: 'Vreemd, een man die in casu tuin alles heeft, tot hele bomen toe, maar toch geen hekje, dacht ik.'Ik had het mis. 'Toen we hier in 1971 kwamen wonen, was het november, we bleven tot de lente voornamelijk binnenshuis. maar in die lente hebben we een klein deel van ons gebied met hekken afgezet voor de kleine kinderen en de honden. Er zaten drie tuinhekjes in deze omheining. We zijn nu oud, de kinderen hebben zelf kinderen, de honden lopen niet meer weg, de omheining is door de tijd en mij gesloopt. maar - let goed op, Wim - de drie hekjes staan er nog, versteend, altijd open, niet meer in staat gesloten te worden, maar nog steeds functionerend als doorgang.'

Vanmiddag heb ik een historische VPRO-asbak aan deze verzameling toegevoegd. Tot 1997 huisde de VPRO aan de 's-Gravelandseweg in Hilversum.Uit die tijd stamt deze asbak. Hij hoorde thuis in CK-1, dwz. Controlekamer 1. Dat was de grote studio in de kamer en suite beneden in het huis van oprichter dominee Spelberg, waar het orgel stond en waar de prinsesjes aan het zondagshalfuur van mevrouw Spelberg-Stokmans kwamen meedoen terwijl de koningin boven met de dominee een kopje thee dronk. Ze waren dan per fiets uit Soestdijk gekomen. De asbak is genummerd aan de onderzijde, hij was nl. eigendom van de Nederlandse Radio Unie, die alle Hilversumse studio's en hun inventaris beheerde. In later jaren werd hij gebruikt door een generatie shagrokers, incidenteel ook voor geluidseffecten. Daarbij is hij gedeukt.

De bril is uitgevonden rond het jaar 1000 door de Arabieren. Hij kwam pas met de kruistochten in de 13e eeuw naar Europa, eerst in Venetië, vanaf de 14e eeuw ook in Vlaanderen.Maar je ziet hem weinig op de schilderijen omdat hij duidde op een lichamelijk gebrek. Aan het hof waren brillen lang verboden. Aan de lichtbreking door de lenzen is te zien dat de eerwaarde lijdt aan een klassieke ouderdomsverziendheid.Toch een ijdel man, de kanunnik: hij stond erop om geportretteerd te worden met zijn leesbril - in de hand, maar toch. Zo weten wij, E.H. van der Paele was een geletterd man. Zijn bril is de Europese oerbril.

Neem nu dit standbeeld in Zelzate van de socialistische voorman Jozef Chalmet, met zijn Paul Henri Spaak-bril Ik geef toe, standbeelden met brillen intrigeren me al lang. De verschillende oplossingen die beeldhouwers verzinnen. In het Vaticaan zag ik eens een paus (wie ook weer?) met een bronzen (deel van) een brilletje. Ik herinner me zelfs een buste met een bril met echte glazen. Maar wie maakt er nu zo'n idiote kop in steen? En wie zet hem neer op een stadsplein? En dan deze brugleuning in Brugge. Er zijn meer van die bruggen in Brugge. De staanders eindigen in tweezijdige leeuwenmondjes, die de leuning als het ware opeten. Het ontwerp was in Nederland vrees ik afgekeurd door de brugleuningcommissie als 'al te mal'.

Wim Brands interviewde hem lang geleden over zijn correspondentie met Luuk Gruwez, dat bleef me bij. Op Internet vond ik ‘Katse nachten’ (naar de wijk ‘De Katte’) en ‘Alles in het klein’. Maar in de goed gesorteerde Standaardboekhandel in Zelzate ving ik bot. De boekhandelaarster had zelfs nooit van Eriek gehoord.De computer wees ‘uitverkocht’.Wat te doen? Ik keek rond, zag onder meer een 40-jarig priesterjubileum, een meubelpaleis aan het kanaal en meer nog. Het was vooral de onbeschroomdheid die me trof.Nederlanders lachen daar wel om, dat weet ik. Maar ik niet. Het is een directheid die ik graag zie. ps. Het is dezer dagen feest in Zelzate. Maandagavond komt Eddy Wally.

 Na afloop kreeg ik kort verslag. Het was ‘niet onverdeeld ongunstig’. Dat optimisme blijkt ook in het vervolg van het gesprek, als het bundelen van columns ter sprake komt. Fens zal namelijk de gebundelde ‘Trijfels’ van Nico Scheepmaker bespreken. En die zijn toch vaak gedateerd, vindt hij, er hadden voetnoten bij gemoeten om ze in de tijd te plaatsen en dan nog.

 Duizenden stukken en stukjes heeft Kees Fens geschreven. Toch moet hij er niet aan denken, zegt hij, dat er ‘over 15 jaar, na mijn dood in 2020’ daarvan 200 in een boek bij elkaar zouden worden gebracht. Hij praat over deadlines. Vijftig jaar deadlines. Zonder deadlines zou hij niets uitvoeren. Die ‘wedren met jezelf’’ werkt stimulerend. Nee, hij is geen prutser, geen knoeier of kladder, alles gaat bij hem rechtstreeks. Een genade: ‘Als ik iets wil zeggen heb ik meteen de juiste woorden en de volgorde.’ Denken en formuleren vallen bij hem samen. Als de computer aangaat kan hij beginnen. Wel hangt veel af van de eerste zin. Het stukje gaat zich gedragen naar die eerste gedachte,Geleidelijk wordt dan wat hij wil beweren duidelijk. Er hoeft later ook niks meer aan veranderd te worden.

 ‘Schrijvers, dichters werken zo,’ zeg ik. Heeft hij nooit een roman geschreven? Nee, dat heeft hij nooit geprobeerd, zegt hij. Dat kan hij ook niet. Hij zou nooit een schrijver kunnen worden omdat bij hem alle tekst meteen een betekenis moet krijgen. Hij heeft altijd de neiging om iets te beweren. Fens is een streepjeszetter, met potlood zet hij in de te bespreken boeken twee of drie streepjes. Als er een C bij komt betekent dat ‘citeerbaar’. Nee, geen ezelsoren. En dan, doorwerken en niet opstaan. Je niet laten afleiden. Nooit ijsberen. Alleen soms even naar buiten kijken. Naar de gracht. ‘Ik schrijf alleen maar om het af te hebben,’ zegt hij tot slot. ‘En dat gebeurt dan ook altijd. Zo gauw mogelijk.’ Het gesprek werd op 22 mei 2006 uitgezonden. Hierbij.