Het onbehagen van Weller zit hem in Duitsland en zo heeft hij een hele wand ingericht met 'Duitse' beelden, schilderijen. Van een Wehrmacht­sofficier die de kaarsjes van een kerstboom ontsteekt op 'Kerstmis in Dachau', tot mysterieuze Duitse wouden waar alles kan gebeuren.

 'Wald' is nu eenmaal iets anders dan bos, zeker 's nachts. De oneindigheid zit erin. Zoals de Rijn – zie Mulisch - op Duits grondgebied een geheimzinnige stroom wordt, waaraan de Lorelei kan zingen. En gezichten, een engel, een dikke man.

 De vele gezichten van Duitsland, waar het verleden altijd door het heden heen kijkt. De Willem II Fabriek heeft veel van het Gentse SMAK kunnen lenen, waaronder een meisjesportret van Michel Borremans en 'Drain' van Robert Grober.

 En de Hollanders. Een nachtelijks benzinestation van Sandro Setola, kleurhoutsneden van Hanna de Haan en vreemde - brillen gecomponeerd op een schotel - keramiek van Manita Kieft. Het onbehagen links en rechts versterk elkaar. De oude fabrieksterreinen rondom langs de Dieze helpen ook. 

 Haar rechterteen wijst omhoog, de linkervoet rust op een wit lapje, dat gescheurd lijkt uit de lap stof die ze in haar rechterhand houdt. Links is een deel van een wastafel te zien. Ze heeft de ogen gesloten, alsof ze wacht aan haar haren te worden opgehesen. Onmogelijk. Het is alles begoocheling. Al heeft het de schijn van een executie.

 Borremans zegt in de catalogus met nadruk dat het geen jeans zijn die ze draagt. 'Het is een broek van mij. Ik schilder geen jeans - die zijn altijd lelijk.' Tegen zijn studenten zei hij 'kom nooit naar het atelier in jeans want daarin heeft nog nooit iemand een goed schilderij gemaakt.'

 Wat is hoofd- en wat bijzaak in het Theater-Borremans? Je kunt ook beeldhouwen met boter en het resultaat tekenen en schilderen. Tot slot vertelt hij dat hij soms met zijn penselen spreekt: 'Je hebt me gisteren echt in de steek gelaten. Vandaag ga je beter je best doen, of je wordt ontslagen.'

 Hij koopt veel kleren, rijk en wereldberoemd als hij nu is. Gaat hij naar het atelier in nieuwe en lukt het schilderij niet dan verdwijnen ze naar de kringloop: 'Als kleren niet goed zijn om mee te schilderen deugen ze voor niets.'

 De heel complete catalogus laat hem uitvoerig aan het woord. Zo leer je dat hij zijn figuren nooit naar de natuur schildert, het zijn bedachte personages in voorstellingen van een poppenspeler. Vaak voor de helft, spiegelend in een tafelblad, half gekleed, op de rug gezien. Ze hebben immers geen ziel. Of kregen - aan de lijmnaad in The false head (2013) duidelijk zichtbaar - een ander hoofd opgezet. Dat idee kwam van de Barbiepop van zijn dochter, waarvan het hoofd ook los kon. Het enige echte naakt in Brussel draagt een stuk kaas in haar hand. Pas als hij heel oud en goed genoeg is zal hij naakten durven schilderen, zegt hij.

 Theater brengt verkleden mee, maskerades zoals de raadselachtige androgyne figuur in jurk met het zwartgeschminkte hoofd op het affiche. Of de beschilderde rode en groene harlekijn-hand. Geen sekse, geen gezicht.

 As sweet as it gets verraadt de pogingen tot zelfbegoocheling van een klein jongetje. Hoever kom je in een voorstelling voor jou alleen? Wie zou je begrijpen? Zou hij daarom zo lang gewacht hebben - tot na zijn dertigste - met schilderen?

 Ik moet weer terug naar Brussel. Er valt nog zoveel te doorgronden.

 'The journey (true colours)' uit 2002 toont een reis naar een merkwaardig huis in een vreemd land. Een man op de rug gezien zit op een stoel, het huis in maquette recht voor zijn neus, denk je. Maar wie zijn die minuscule figuurtjes rond het huis? Zou het misschien omgekeerd zijn en werden man en stoel door de schilder naar die verre streek gebracht?

 Hij heeft de film 'The weight' (2012) van het almaar ronddraaiende 'halve' meisje in het plooirokje tot een kernstuk van zijn ten­toonstelling gemaakt. Ze is er, levend op film, in gouache, in olieverf - dan als 'Automat', met duidelijk zichtbaar elektrisch snoer - en in zwartwitte film die laat zien hoe het levend schilderij bij haar onderrand wordt op­getild en verplaatst. Hij is een 'meester van de halffiguren', onderlijven verdwijnen bij hem nogal eens.

 Een begoochelende voorstelling. Borremans is een theaterman die zijn eigen melancholieke voorstellingen steeds weer beentje licht. Wat moet ik met kledingstukken als het houten meisjesrokje in Wooden skirt of het in vele vormen terugkerende 'House of opportunity', dat steeds omringd wordt door minuscule verbaasde toeschouwers.

 Ook dat keert weer, de heel kleine figuurtjes. Borremans moet in z'n jeugd wel met schaalmodellen hebben gespeeld die hem nooit hebben verlaten en dramatische eigen levens zijn gaan leiden. Het merk Faller - miniatuur boompjes, huisjes etc. - duikt op. De tentoonstelling kent twee delen, een opening met vrij recent schilderwerk -grote doeken - en een afsluiting met zijn ideeën op papier, film en linnen. Soms met aantekeningen in potlood.

 Zelf hecht hij erg aan de doeken, zijn nieuwste werk. Hij zei vanmiddag zelfs 'wie het tweede deel mooier vindt ga ik fysiek te lijf'.

 Morgen meer, over nekhaartjes, beschadigingen van verf en angst. Borremans stouwt je kop vol..

 Verhalen die zich afspelen in de grensgebieden van de geest, tussen dag en nacht, tussen binnen en buiten, aan de rand van de steden waar onze wereld en de onderwereld elkaar raken.

 Neem de vrouw in 'Blender' (verblinder). De buitendeur staat open, het is warm weer. Ze lijkt alleen. Iedereen zou binnen kunnen komen.
Er staat een camera. Kwam ie binnen op z'n drie poten? Ze lijkt geschrokken. Ik kan wel vijf scenarios bedenken. 
 Baumgärtels figuren staan meestal te wachten, in eigenaardige situaties. Dreiging is er altijd. Maar je weet nooit of je hem ernstig moet nemen. En wat hebben al die vlinders en dozen te betekenen?
 Het is de dreiging van zomeravonden, Baumgärtel houdt van B-films.
'Kreuzung', de verlaten nachtweg waar een stoplicht niet van ophouden weet. Geesten fladderen.
 Dit is de rand.

 Morgen in de Avonden meer over de verbazende Baumgärtel in Kunsthal Kade.
 

 Dat is wat de Gentse schilder Michaël Borremans wil. Zich verzetten tegen de collectieve onverschilligheid.
In 2007 sprak ik hem bij De Appel in Amsterdam. De tekenaar, decorontwerper en maker van films is sindsdien wereldbekend geworden maar z'n werk was hier niet meer te zien.
In deze twee filmstills uit 'The Field' (16mm 2007) ze je de concentratie die hij oproept door een meisje van achteren te filmen dat zó opgaat in een handwerk - verstelwerk? aardappels schillen? - dat je onweerstaanbaar wordt aangetrokken door haar kraagje, haar nek, de ontsnappende haren daar...
 Zie ik zo'n nek in de tram dan moet ik me weerhouden hem te kussen. Als ik niet voortijdig gestenigd word zal ik een studie schrijven over haren die ontsnappen uit vrouwenkapsels (Holbein is een meester).
En wanneer komt eindelijk die grote Borremans tentoonstelling?  
 

Hoe Richter de dans ontspringt is te zien op zijn tentoonstelling in het Haagse GEM. Werk van 1995 tot heden van een schilder uit Hamburg die werkt in Berlijn. Hij verenigt de Duitse Oost- en West-tradities in zich. Van abstract ging hij de laatste jaren naar figuratief. Daniel Richter maakt verhalen. Onnavertelbare verhalen in beeld. Zoals ik ze de afgelopen tijd ook zag bij mensen als Michäel Borremans, Aukje Koks en Michael Kirkham.Hij durft ook titels te geven. Geestige vaak, als de dodendans 'Alles ohne nichts', 'Die Aufklärung' (knobbeltenen) of 'Die Wahrheit bei Nacht' (droomgestalten?).Soms zijn het ironisch ingezette Beatlesliedjes als 'Fool on a Hill' of de Paul McCartney-draak 'The long and winding road'. Waar gaat het over?Veel zich amuserende, agressieve of in verwarring verkerende menigten zie ik. Zo er een weerkerend Richter-thema is dan wel 'menigte'. Dieren ook. Verhaaldieren. Er staan zelfs opgezette vossen met jagershoedjes in de kelder.

 Wat doen de mannen? Ze wachten. Tot iets openbreekt. 'Onheilszwanger,' zou je kunnen zeggen. We liepen de zaal uit. Toen bleef hij stilstaan en keek aandachtig terug. En zei 't Is een schilderij'. En nogeens 't is een schilderij. En sprak over de zachtheid van schaduwen op 35mm film versus video, het harde nieuwsmedium. Geen wonder hij begon als fotograaf. Hij brak sinds 2004 door met z'n schilderijen. Die waren in Bazel, Cleveland, Londen en Parijs te zien. Nog nauwelijks in Nederland. Wat gebeurt er in zijn werk?Borremans trekt, zegt hij, de algemeen geaccepteerde versie van de werkelijkheid - de wereld zoals we die van televisie kennen - in twijfel. Zijn werk is óók een vorm van mediakritiek. Hij maakt nooit afgeronde verhalen, al zitten ze vol - in zijn woorden - insinuaties en suggesties. Schertsend noemt hij zichzelf een rebel die zijn eigen ding doet, buiten de modes. Zijn 'tableaux vivants' zijn nog te zien tot 4 november in De Appel in A'dam. In het tijdschrift Kunstschrift binnenkort meer Borremans.

 Hij raakte op dreef, ik ook. Naast ons stond een 35mm projector uit Milaan (1952) te ratelen die een van z'n bewegende schilderijen vertoonde. Ik dacht aan mijn eerste film, gezien op het dorp Eerbeek, in Hotel Nijk. Wat nu precies 'de film was' begreep ik niet. Ik dacht dat die reuzenmachine met z'n geratel en flikkerende lichtjes 'de film was'. Het schimmig gedoe op het scherm in de verte ontging me. Maar dat kon ik Michaël niet vertellen, hij was geïnterviewde, ik niet. Toch zit in zijn films zo'n ervaring. Hij maakt ademende schilderijen.Wat erop gebeurt is onbegrijpelijk maar bevat meer dan genoeg om de geest aan het werk te houden die het raadsel wil oplossen. Maar het zal hem niet glad zitten. Borremans zegt - desgevraagd - 'zeker bestaat er Belgische kunst'. Ga zijn stille films zien in De Appel.

 Joris Beernaert citeert mijn verzuchting over Borremans: 'Met nadruk wens ik een solotentoonstelling van Michaël Borremans in Nederland. Maar wie? Wie zou? 'En schrijft: 'Er komt een solo-tentoonstelling met nieuw videowerk in De Appel - A'dam van 8 september - 4 november 2007.'Goed nieuws. Nu de schilderijen en tekeningen.