Die van geen ophouden weet. In zijn meta-cartoons. vol gezwijmel van kunstenaars en adepten. 

 Ooit was het 'dat kan m'n zoontje ook', wat veranderde in 'je mag er in zien wat je wilt'. Rorschach-vlekken doemden op. Wat je erin zag zei iets over jou. Daarna kwam de openlijke agressie, die zich bij VVD en PVV-politici uitte in het schrappen van subsidies.

 Een verhaal apart is Hergé. Ik was bij hem in Brussel op de Avenue Louise 162 en daar, in zijn werkkamer aan de achterkant hingen de moderne schil­derijen en beeldhouwwerken die hij verzamelde. Ooit wilde hij zelf kunstenaar worden. Toen het strips werden veranderde de schilder Georges Remi zijn naam in Hergé (Remi, Georges).

 In zijn laatste, unvollendete 'Kuifje en de alfa-kunst' (1987) is een kunsthandelaar van plan Kuifje te doden,  in polyester te gieten en als kunstwerk te verkopen. Strip en kunst ineen, heel letterlijk. De schetsen en wat dialoogregels werden later uitgegeven. De trekst bij het plaatje, waarop Jansen en Jansens binnenkomen terwijl Haddock de letter H (van Hergé, lijkt me) in handen heeft: 

JANSEN: Nee maar! Waar komt dat vandaan? Waar dient het voor?

HADDOCK: Het is een H. Het dient nergens voor!!! Het is Alfa-kunst, dat is het! En het dient nergens voor!

JANS(S)ENS: Aha! Ah ja! Ah! Ha, ha, ha, Ja, ja.

 Landerigheid is misschien het goede woord. Zijn het schilderijen? Heel slordige, er zitten een paar spetters verdunner op. Onder de sneeuw van ‘Permafrost’ is een eerdere voorstelling weggeschilderd maar die schemert nog door. De figuur zit op z'n knieën en graaft in het wit. Naar het weggewerkte schilderij dat er onder zit? Contouren lopen kwasi-achteloos door van een horizon in een broekband. Cartoons zijn het, maar dat métier moet het ontgelden. De figuren zijn stripfiguren waarvan alleen een paar kenmerken zijn overgebleven. Een oog, de onvermijdelijke pofbroek, de oude Oost-Europese kleuren.

 In de onderwerpen kun je stripcliché's herkennen, maar die vormen tezamen raadselachtige voorstellingen waarop je niet uitgekeken raakt. 'Juliana' herinnert aan de oude koningin. We zien haar in een hiernamaals waar heel het geluk uit haar sigaret komt. In 'Rebirth' vindt het personage houvast. Aan wat een stel hersens met een staart lijkt en wat? 

 Een wandeling langs de grenzen van esthetiek, van begrip en wat al niet. Steeds op het kantje. Morgen in de Avonden meer.

 Dat onttrekken is weer een kunstwerk op zichzelf. Probeer je vinger ergens op te leggen, iets te vangen onder een woord of zin en Gummbah staat alweer aan de andere kant van de kamer, achter je.

 'Wil je nog een stukje appeltaart?' (kreeg ik toen ik bij hem op visite was in Tilburg). We hadden het over Deirdre. Een nogal aanwezige vrouw, die niet meer uit zijn werk weg te slaan leek. Maar hij liet haar verdwijnen. Soms denk je 'smeriger kan het niet' de volgende keer lijken de grenzen van de moedeloze berusting bereikt. Kan het erger? Ja, het kan altijd erger. En dan nu in een echte galerie. In acryl, op doek. Zonnen gaan onder. Landschappen ontrollen zich. Titel: O sur Fulp'. De Gummbah-personages lijken stom­verbaasd. Wat moeten ze daar nu weer? Nu ja, ze zijn wel wat gewend.

 Gummbah staat op gespannen voet met de officiële kunst. Getuige bijvoorbeeld zijn serie 'Net niet verschenen boeken'. Maar nu hangt z'n werk toch niet aan de waslijn maar in de Amsterdamse Wetering Gale­rie. Net wel geëxposeerde schilde­rijen. Geen ontkomen aan.

't Idee was uitgeput, zei hij. Maar toen ik verder vroeg bleek hij net zo aan haar verknocht als ik. Soms gaan figuren uit verhalen een eigen leven leiden, had hij wel eens horen zeggen, maar nu wist hij uit ondervinding: Deirdre had een eigen wil. Afgelopen week keerde Gummbah terug in de krant. Maar zonder Deirdre. Tot dinsdag 13 januari.Even geloofde ik m'n ogen niet, maar, ze was het, ze stond er, Heel even liet Deirdre weer haar neus zien.Dat deed goed. Een dag later was ze weer verdwenen.Wat zou er gebeurd zijn?

Charlotte Roche roept veel bij me wakker met haar anale en andere varianten (A.Moonen had dit moeten lezen!). Toch, er is ook iets anders in het spel: de heldin is een meisje. Toen Arnon Grunberg - als Marek van der Jagt - de held in 'Gstaad '95-'98' zijn anus liet maltraiteren met een nagelschaartje hoorde je niks. De gebleekte anussen bij Gummbah bleven onbesproken. Maar wat Charlotte Roche uitvreet, nee.Ik kan er niks anders in lezen dan een pleidooi voor het lijf. De geur en smaak ervan. Het wrijven, het krabben, het betasten.Ben ik er nog?

Een te kwieke meneer reikte - uitzonderlijk - een stokoud kabeltje uit, met een transformator voor het lichtnet. Het werkte niet. Nee, draadloos was hem te onhandig. Hm. Een ander kabeltje dan. Niks. Hij dacht dat het aan m'n firewall lag. Diep zuchten, ik had hier net voor twee nachten geboekt. In de kamer naast de mijne werd langdurig gehoest. De volgende ochtend aan het ontbijt bleek de hoestster een mooi blond meisje. Geamputeerde dagen werden dat, naast de Porta Nigra. Gummbah vond 'Nee' (Armando) een prachtige titel.

Ik zal Deirdre missen. Hij moest van haar af. Waarom? 't Idee was uitgeput, zegt hij. Maar als ik verder vraag blijkt hij net zo aan haar verknocht als ik. Ja, soms gaan figuren uit verhalen een eigen leven leiden, had hij wel eens horen zeggen, maar nu weet hij uit ondervinding: dat bestaat echt. Deirdre had een eigen wil. Hij kreeg haar bijvoorbeeld niet in bed met een vrouw. En, hij kon er slecht tegen als mensen vervelende dingen over haar zeiden. Maandag na 21.00 is hij te horen in De Avonden.

De vertaling is van de Australiër David Colmer. Voorin het boek worden 16 titels opgesomd die 'In preparation' zijn. Maar dat is Gummbah, heb ik geleerd.Gaf hij op de podia niet een diashow met 'net niet verschenen' boeken, zoals 'Borduren met gebalde vuisten', 'De pijn van het halfrijm' of 'Als de vaas met schaamhaar op tafel staat'?Titels, eenonderwerp van gesprek in Tilburg.

Met een powerpoint presentatie en een microfoon zal Gummbah naar eigen zeggen zorgen voor een hilarisch half uur. Ik herinner me zijn tv-optreden in Poelmo, slaaf van het Zuiden en ben benieuwd. Het optreden maakt deel uit van een avondvullend programma van het studentenblad Propria Cures 'tegen de literaire terreur in Nederland'.Het begint om 19.00 uur.

Uit het werk van Topor komt een zachtmoedig man naar voren, die je de gruwelijkheid van de wereld laat zien op een treffende nu-eenmaal manier. Zijn tekeningen en verhalen hebben - hoe vreemd - een grote vanzelfsprekendheid. Het is dezelfde vanzelfsprekendheid die ik vind bij zijn - minstens zo berustende - nazaat Gummbah, van wie ik tot voor kort dagelijks genoot in De Volkskrant.Maar wat is er gebeurd? Eervorige week verdween zijn prachtige karakter Deirdre van de achterpagina. Toch de 'reacties' op de site van de krant er maar eens bij gepakt. Als hier de volkswil maar niet heeft gezegevierd.Meteen Gummbahs 'Op de camping' (met Deirdre, uitg. De Harmonie) gehaald in de boekwinkel. Jeuk over het hele lichaam!PS. Donderdagochtend 11 oktober, diepe zucht. Ze is er weer.