Aan plaatsnamen zie je het. Leesjongen zijn de verzamelde gedichten van Wiel Kusters, geboren in Spekholzerheide. Een leesjongen leer ik, is in de mijnbouw een jongen die bovengronds stenen raapt uit de steenkoolbrokken. Van dat zelfde ver kwam ook de stem van Jacques Heetman op de zondagse voetbalradio: 'En hier is dan Maastricht. En de uitslagen waren.' Waarop volgde: 'Heksenberg-Waubachse Boys'. En na een passende pauze: 'nul-nul'. Pure poëzie, uitgesproken met de zachte g van het verre land. Waarvandaan ook de gedichten van Wiel Kusters. Zoals 'Doodstil':

 'Ik ging eens niet op reis,

bleef zitten in mijn stoel.

Mijn reis ging razendsnel.

Ik was nog niet vertrokken

of ik was al weer thuis.

Ik ging eens niet graag dood,

bleef zitten tot ik stierf.

Mijn dood was een soort dood.

Ik was nog niet geboren

of ik was nog steeds in leven.' 

 De omstreden CDA-gedeputeerde Ger Koopmans (cultuur) vindt dat de stadsbibliotheek 'te weinig waar voor zijn geld biedt' en schrapt de provinciale bijdrage. Voor de gemeente Maastricht aanleiding om etages met boekenrekken leeg te ruimen. De bibliotheek wordt 'omgetoverd tot een paleis van culinair en cultureel amusement.'

 Er bestaat zoiets als Merit goods. Wat de waarde van een bibliotheek of een school is kun je niet berekenen, dat blijkt pas later. Wat goede nieuwsvoorziening bv. oplevert ook.

 Als iedereen steeds meer in een eigen 'bubble' leeft moeten die bubbles vergroot worden. Om op Google te kunnen zoeken moet je namelijk iets weten. Anders zoek je steeds Madonna op, of Kluun.

 Kusters, hoogleraar, dichter en biograaf zegt: 'Een bibliotheek is een geestelijke krachtcen­tral­e.' Deze verzameling is al in de Gouden Eeuw begonnen. Zijn bezorgdheid is groot: 'Vergelijkingen met de vernietigingen in de Syrische woestijnstad Palmyra door Islamitische Staat gaan te ver, maar deze beleidsmakers beseffen ook niet dat ze eeuwenoude cultuur dreigen te vernietigen. Managers denken in korte termijnen. Wat wordt wegbezuinigd, wordt al snel elitair genoemd. Waardering voor kennis en vakmanschap sneeuwt onder.'

 Het aantal leden van bibliotheken is trouwens voor het eerst stabiel: 3,8 miljoen in zowel 2014 als 2015. Het totaal aantal boekuitleningen stijgt weer, van 73 miljoen in 2014 naar 74 miljoen in 2015.

 Een verzuchting die vreemd genoeg als muziek klinkt, in de film van Hans Keller. Wat blijft over na het slopen van kerken, het opheffen van katholieke voetbalverenigingen, de onttakeling van het onder­wijs? Hoe lang houdt de Mattheus Passion het nog uit? En wat gaat er verloren? Volgens Kees Fens veel van wat wij nu nog in ons achterhoofd meedragen, vaak zonder het ons bewust te zijn. Fens zei: 'De hemel is in scherven naar beneden gekomen en die hebben zich overal verspreid’.

 Wat lag er opgeslagen in die onttakelde kerk? Zelf loop ik overal kerken binnen en fotografeer daar liefst stofzuigende vrouwen. Waarom? Ik herken de figuren aan de muren, de beelden. Kijk die, o die. Zonder iets te geloven maar toch.

 Ja, ook ik ben doordrenkt met een cultuur van zonde, boete, kruisiging, maar ook van bidden. Ik weet van Job, Noach, de woestijn, Jericho. En denk niet 'wat doe je nou' als een moeder haar volwassen dode zoon op schoot neemt en als zijn bloedmooie vriendin het beb­loe­de kruis omklemt waar hij aan wilde hangen om ons te redden.

 Ik weet, we houden Bach-Christenen over, die als de katholieken sinds mensenheugenis alleen voor het opdragen van de mis even het dorpsplein oversteken van het café naar de kerk. Geloof is voor oude vrouwtjes. Is dat erg? Gerard Reve zou zeggen dat het de kern van de zaak is. Net als de vermaningen voor jong ver­loof­den op goedkope folders met nare illustraties. Juist zij vormen een godsbewijs.

 Wat overblijft is het volgens Fens zo katholieke woordje 'eige­nlijk'. Misschien is het verval ervan wel de kern van ons geloof. In het onder ogen zien ervan ligt begrip bes­loten. 

 Fens had het weinig over de Islam. Toch is het verval van de Islam om ons. Een andersoortig verval, dat wel. Vervallen doe je in stijl. En ons verval is beter dan het hunne! De speech ligt in de winkel. De biografie van Fens ook.

 En zo begint een voorspoedige tijdreis naar het Maastricht van Pierre Kemp, 1959. De wereld van zijn bundel 'Garden 36.22.36 inches', genoemd naar de maten van taille, heup- en bovenwijdte zoals ze voorkwamen in de modebladen die hij zo graag inzag. Over Kemps leven weet ik uit de biografie van Wiel Kusters, die ik bij de verschijning drie jaar geleden opzocht. Hij toonde me het voorraam waarachter Kemp 's nachts zijn werelden schiep, van kousen en van monden. Vlakbij het station vanwaar hij dagelijks reisde in zijn muzentrein. Ik lees regels als die in 'Tour de nez':

 'Mijn neus rijdt uit de Singel van de Reuk

en gaat nu door de Laan der Duizend Weken.'

 Een zinnelijker dichter dan Kemp is er niet. Luister:

'Zij droeg geen bril, wel twee libellen

en keek hem er door aan.

Haar ogen wilden hem niet vergezellen

en ook niet laten gaan.

Zij poogde hem er mee vast te houden,

zo dat hij staan bleef, waar hij stond

en tussen hen sprong van haar ogen goud en

rood om hem te nagelen op haar droge mond.'

 De poëzie van de vlinderbril. In ernst. En dit:

,Mensen met broeken aan van lucht

zoeken de zin van de zon.

De mannelijken ontwijken met een zucht.

De vrouwelijken menen dat het anders kon

en eisen broeken van licht.'

     De brieven slapen in de brievenbus

     en nu en dan flikkeren autolichten

     door de gleuf. Maar de brieven schrikken niet,

     gelijk mannen-in-het-zwart, die ook nog dichten.

     Rijzige dromen glijden dan door elkaar

     en zijgen geruisloos tussen het dichterhaar.

 ,Als we voor dat huis, Turennestraat 21 staan vertelt Wiel Kusters dat Kemp z'n werkkamer aan de voorkant had. Hij zat hier - bijna als in een treincoupé - en keek veel naar buiten. Achter in het huisje, achter de schuifdeuren, zetelde mevrouw Kemp. Samen met haar drie zonen wantrouwde ze ten diepste wat Pierre Kemp in z'n vrije tijd uitspookte. Zijn gedichten, zijn muzen. De jongens bleven na de dood van Kemp (1967) nog lange tijd bij moeder thuis wonen. Toch ondanks alle wantrouwen bleken nog in 1994 de nalatenschap en de boeken van Kemp intact aanwezig.

 Biograaf Wiel Kusters - Pierre Kemp, Een leven, uitg. Vantilt - en ik liepen de twee straten naar het Maastrichtse station, die ook Kemp voor 1945 dagelijks ging. Naar de trein die hem naar z'n werk op de mijn Laura bracht.
Het treintje naar Heerlen zagen we net vertrekken. De trein - denk aan Paul Delvaux - het rijk van de geest, van de muzen.
De Nederlandse poëzie van zijn tijd, van Roland Holst, Achterberg en Bloem vond Kemp maar doodgraverspoezie, hij las liever Fransen, vooral Mallarmé, Duitsers, Japanners en Chinezen.

 Morgen na 21.00 de levenswandeling van Pierre Kemp in de Avonden.
 

Die bijvoorbeeld in het Nederland van 1959 de bundel 'Garden, 36, 22, 36 inches' uitbracht, genoemd naar de maten van de Parijse Bluebell girls. Ja de danseressen. De forens tussen Heerlen en Maastricht met z'n erotische treindromerijen.

Haute coutûre

Iemand met een fluweliger zwart
dan anderen in de blauwe tonen
wenst mij een goeden avond nacht-apart
en ik zou maar eens komen.

Om negen uur met zonneschijn
zal ik op uw spreekuur zijn!
En wijl ik daar ben heengegaan
heeft zij zich zo iets aangedaan.