Eerder hingen op de zwaarst getroffen plekken in de stadskern reuzenfoto's van de puinhopen. Nu bloeit rampkunst in Leuven.

 Vanavond sprak ik de in Antwerpen wonende schilderes Marilou van Lierop in Rotterdam, bij Frank Taal. En daar hing haar ravagewerk bij uitstek 'July Days' - morgen voor het laatst te zien - waarin de Japanse tsunami vorm krijgt. Een doek van 180 bij 140 dat heel best in Leuven had gepast. Je ziet de stapeling van wrakstukken, de 'mannen in witte overalls' die er overheen klauteren en temidden daarvan een reuzenspiegel die kennelijk heel gebleven is (!).

 En wat een merkwaardige, onbestaanbare wrakstukken zijn hier aangespoeld! Ravage gaat bij Van Lierop gepaard met zinsbegoocheling. Wat de toeschouwer duidelijk maakt dat een tsunami bestaat bij de gratie van dat we er naar kijken. Het zien van ravage vanuit een veilige leunstoel blijft een anomalie.

 De onbeschrijflijke troep waarover wanhopige figuurtjes klim­men - de Japanse tsunami in 'July days' - gaat onze blik te boven. En wat gebeurt er allemaal in het 200 bij 120 cm grote 'A torrent of pent-up on the pat­tern'? Is dit een zonnige stran­ddag? Amuseren deze mensen zich? Misschien nu nog. Intussen ontlaadt zich wat opgekropt was dwars over het tafereel. Als een banier?

 Hoe ver zijn we van de beeldhouwers die de Laokoön groep of de burgers van Calais tot groepen hakten en boetseerden waarin ieder individu zijn plaats had.

 Marilou werkt zo anders. Ze verzamelt menigten die nadrukkelijk geen groep zijn en maakt daaruit collages die ze vervolgens afwerkt als een ware fijnschilder. Waarbij het toeval altijd intact blijft. Samenscholingen worden het, kluitjes mensen. Op afvalbergen, in zee. Luk­raak neergesmeten kwakken mens. Voorlopig niet meer dan aanslib­sel. Maar het gedrang is niet ver. En pas op, voor je het weet valt dat ene woord: het volk.

 Een menigte, waarin je zou kunnen opgaan, een menigte die, zoals Elias Canetti het in zijn Masse und Macht zegt, altijd wil blijven groeien omdat meer eendracht meer macht maakt. En de een niks meer is dan de ander. Een menigte die je aantrekt als een jas van saamhorigheid.

 Als het ontbreekt aan richting betekent dat nog niet dat de menigte geen wil heeft. In de Oekraine kan een nieuwe regering alleen doen wat 'de straat' goedkeurt. De straat heeft telefoon. Wie durft nog regeren? Klitschko heeft onderhandeld. En de menigte houdt niet van compromissen, van vuile handen.

 De menigte is een dier waaraan weinigen in de kunst zich wagen. Was James Ensor de laatste?

 Marilou van Lierop, die nu solo exposeert bij Frank Taal in Rotterdam is een hoge uitzondering. 'The rain does not fall but goes to its place' is de omineuze titel. Woensdag vraag ik haar om uitleg.

Open vanaf dinsdag vijf, van 16.00-21.00 en dan alle dagen van 13.00 tot 21.00 
In de Fenixloods 1, Veerlaan 9-13, Katendrecht-Rotterdam.
Later meer..

 Een buitenstaander is ze niet echt, zegt ze, maar dat opgaan in de massa, dat verliezen van je individualiteit, nee. We komen terecht bij wat de kern van de samenscholing in White Suburbia lijkt te zijn: een witte boog, een pijl, een baan, die leidt naar één figuurtje, een enkeling die wat apart staat.

 'Ik ben bezig met wat er gebeurt in groepen. Het sociale spel van insluiting en uitsluiting. Zodra er een groep is, is er ook een buitenstaander, iemand die er naast staat. Maar het is ook wel mijn idee dat die buitenstaander een essentieel onder­deel is van het geheel. Dat die het geheel sterker maakt. Ik denk dat de maatschappij dat nodig heeft.'

 De buitenstaander. Ben je er zelf een? 'Weet ik niet. 't Is net als met die figuur, hij lijkt er buiten te staan, maar hij hoort er ook bij.'

 Er wordt naar hem gekeken. 'Maar niet altijd in positieve zin. Toch denk ik dat een groep sterker wordt, innovatiever, als ie meer openstaat voor impul­sen van buitenaf. Dat is de rol van de buitenstaander.' Dit zijn rustige mensen op een grasveld, maar ze kunnen zich ook ontpoppen als hooligans. 'Ik kan me voorstellen dat dat een enorme kick geeft omdat de individualiteit wegvalt.'

 Al schilderend gebeurt het bij Marilou van Lierop, vooral in de laatste vijf minuten. De grote witte baan in The White Suburbia, die van de buiten­staander naar het hart van de massa gaat is in de laatste vijf minuten ontstaan.

 Morgen is ze te horen in de Avonden.

 'Labyrinth is iets dat we bedenken en bouwen. Bedoeld om in te verdwalen. Terwijl we toch meer dan genoeg om ons heen hebben waar we in zouden kunnen verdwalen.' Ze bestaan, zeg ik, in alle culturen. 'Ik denk dat we onze constructies prefereren boven de bestaande. In onze eigen maaksels zit ook ingebakken dat er een uitweg is. In de bestaande labyrinten is die ver te zoeken.'

 Ik herinner aan het historische labyrinth op Kreta waar de uitweg naar de dood, de Minotaurus, voerde. Of - die ene keer dat Theseus kwam - naar de overwinning. 'Ik denk altijd dat het een substituut is voor de maatschap­pij, die ook bedreigend is en gevaarlijk.' Er huist een gevaar. En worden wij aangelokt om toch die kant op te gaan? 'Ja, waarschijnlijk wel.. Het gevaar trekt aan en stoot af.'

 We kijken naar White suburbia, groot twee meter bij een meter vijftig. Een mensenmenigte in een vlakte die blijkt te bestaan uit groepen die allemaal wat anders doen. De een lijkt zich te amuseren, de ander demonstreert. Wat bezielt ze.. 'Vroeger heb ik werken gemaakt van kinderspeelplaatsen. En dan ga je kijken hoe die kinderen zich bewegen. En wat er tussen ze gebeurt. Je gaat automatisch denken ah dat is de pestkop en dat is de buitenstaander. En dat zijn de dikke vriendin­nen. Maar is dat wel zo? Het zijn verhalen die wij erin zien.' 

 Maar je geeft wel wat aan, zeg ik. Wat zijn deze mensen aan het doen? Zich amuseren? 'Ik ben uitgegaan van carnavalsvierders. Grote wagens met constructies. Een constructie van plezier, wat een bizarre bezig­heid is.' Er gaat ook iets droefgeestigs van uit. 'Dat artificiële van pretparken, kermis­sen. Als ik daar in de buurt kom overvalt me dat al­tijd.'

 Haar specialisme is de eigentijdse mensenmenigte. Tussen demons­tratie en massale braderie. Ogenschijnlijk zinloos samendrommende massa's, zoals je ze kent van evenementen als Dance Valley of sport, overvolle terras­sen of publiek op Konin­ginnedag. Massa's die er op uit lijken zich te amuse­ren. Maar waar voor het individu dat niet meedoet grote drei­ging van uit­gaat.

 Je zou je kunnen beperken tot de rol van televisiekijker, maar duizenden nemen daar kennelijk geen genoegen mee. Ze willen er lijflijk deel van uitmaken. Zichzelf verliezen. En dat is wat Marilou van Lierop laat zien. 

 Eric Rinckhout riep in een mooi essay over van Lierops werk Canetti's 'Masse und Macht' in herin­nering: 'Zodra men zich eenmaal aan de massa heeft over­gegeven, vreest men haar aan­raking niet,' schreef Canetti. 'De massa is één lichaam.' Vragen te over.

 Is een doolhof iets waarin je wilt doordringen of? Zou er een moment zijn waarop de nieuwsgierigheid naar wat zich in het centrum bevindt wordt overstemd door angst voor dat zelfde onbekende?

 In de mythologie is de godin van het doolhof een vrouw. De mensverslin­dende Minotau­rus op Kreta werd tenslotte door Thes­eus gedood, die daarna de weg terug­vond met hulp van de draad van prinses Ariadne, die hij op de heenweg had afgewikkeld. Is de menselijke geest een labyrinth waarvan een vrouw de sleutel heeft? Wat ik in Rotterdam zag van dompteuse Silvia B., tekenaar Pietsjanke Fokkema en de Vlaamse schilder Marilou van Lierop wijst naar Plato: 'We dachten dat we er waren, maar er kwam een bocht in de weg en zo kwamen we weer aan het begin terecht, en even ver van ons doel.' Landschappen van de geest..

 Morgen over het aandeel van de mannen.