Vanmiddag in het textielmuseum, bij Under the skin zag ik het van alle kanten. Bij Erwin Wurm - bekend van zijn geestige tentoonstelling in het GEM - die je voortekent hoe twee mannen samen een trui kunnen dragen. Of alle manieren om een trui verkeerd aan te trekken: armen, benen, hoofd en dan de vraag welk gat voor welk lichaamsdeel?

 Mens en materie. Bedoeld om te dragen of te beschermen tegen de kou en die zich zomaar tegen je kan keren.

 Zoals in Wurms eenminuut filmpjes, waarin een man zich van zijn stoel probeert te bevrijden of uit een kartonnen doos te ontsnappen.

 Maar ook bij Clarina Bezzola, die wakker wordt in een dekbed dat een reusachtig gewatteerd clownskostuum blijkt te zijn, waaruit ze zich probeert te bevrijden.

 Of bij de Japanse Tomoko Mukaiyama die in een video eerst sluimert - en droomt - onder een reuzenlaken, dat, wanneer het wordt opgetild niet alleen haarzelf maar ook een concertvleugel met kruk blijkt toe te dekken, zodat de droom kan eindigen met haar in het miraculeus tot podiumgewaad geworden laken als concertpianiste.

 Een heel mooie droom.

 Hinke Schreuders ontbreekt niet. Terzijde: Under the skin is wel een rare titel voor een tentoonstelling van vooral maaksels van stoffen en draden en hoe mensen er mee leven. Al te pretentieus. Die stoffen kruipen toch niet onder je huid. Ze omgeven en omhullen ons, tot ze soms de macht overnemen. 

 Ik begrijp heus wel dat de titel voortkomt uit de ingewanden van Berlinde de Bruyckere - kwetsbaarheid, lijden, pijn - en andere ingewandkunstenaars, maar mij lijkt dat wie met stoffen, haar en draad werkt beter z'n materiaal kan laten spreken. 

 En dan nogeens tegen elkaar, want elke sculptuur heeft een paar andere in z'n blikveld. En eigentijdse beeldbouwsels blijken dan nogal onverdraagzaam. Een enkele doet of er niets aan de hand is, zoals de ongetitelde van de Belg Eugène Dode­igne, de man die me nogeens met ontbloot bovenlijf te woord stond op z'n erf nabij Tourcoing - hij koopt rotsblokken aan de steengroeve als hij er 'een gestalte' in ziet, doet dan niet heel veel meer - een ander maakt er een grote grap van, zoals de Oostenrijker Erwin Wurm, die een Kuifje met een pompoenhoofd neerzet en - toeval of niet - Markus Lüpertz z'n dame 'Paris sans bras' past precies in dit Amsterdam-Zuid.

 Maar verder. Wanneer aan de voet van een torenhoge, mensach­tige stapeling van Tony Cragg die 'Mixed feelings' moet heten een jonge merel neerstrijkt in het gras van de Apollolaan, dan zijn de gemengde gevoelens van Cragg nergens meer. De merel wint.

 Vrijdag ga ik hier met Folkert de Jong, die ook meedoet, een beel­denwandeling maken voor de Avonden.

 ps. de Dodeigne van alle kanten bekeken, het moet een zittende man zijn, armen en hoofd op z'n knieen, op de rug gezien. 

 Het is Wurm (1954), de grappenmaker, ernst.
Kunst duurt bij hem kort, het aantrekken van een trui is  beeldhouwkunst.
Als kind heeft hij vast zijn hoofd door een armsgat gestoken. Zijn sculptuur '59 Positions' (1992), 59 manieren om een trui aan te trekken moet daarvan de vrucht zijn. Is hij een surrealist? Wurm vindt het surrealisme 'te extravagant, te kunstmatig en te dramatisch'. Wat hij maakt ziet hij eerder als 'absurd', het scheppen van sprookjes, een strips-land. Zijn verwantschap met  bijvoorbeeld Robert Crumb is duidelijk.
Zie hoe bij hem een uitvergroot broodje een vliegende schotel kan worden, te betreden door een trapje in de kaas. Hoe in de boter op zijn boterham een huisje wordt gebouwd: 'De kunstenaar is als marmelade.'

 Wurm: ‘Ik wil een perfecte onzekerheid scheppen.’
 

 Ook auto's en huizen kunnen dik worden. Verandert de geest met het lichaam mee? Zulke vragen gooit Erwin Wurm op. Niet dat ie antwoorden heeft.  
Wat kan beeldhouwkunst vandaag de dag zijn? Bij Wurm: het menselijk lichaam temidden van gebruiksvoorwerpen als veger en blik, wc-eend, boodschappentas en zo door.
 Gebaar en design bepalen ons bestaan. Allemaal oplichterij. Zo kom je bij de licht wanhopige man met het zitkuipje op z'n rug. En dringt tot je door dat zo iets schijnbaar eenvoudigs als het aantrekken van een trui beeldhouwkunst is. Een kind weet het al, het steekt z'n hoofd door een armsgat.
Wurm noemt dat: 'De wil om je te laten verwarren, voorbij het alledaagse nut.'
 

 Dat bleek een vergissing. Wie een enorm 'regenboogbreiwerk' - computergestuurde breimachines kunnen alles - aan een wand hangt, in rood, roze en grijs, en uit het rode segment zomaar een mouw laat steken... en in het grijze een piekfijn kraagje maakt, die is.. ja wat? Geestig. 
Ik schoot in de lach bij de korte film waarin een echtpaar geen parkeerplaats kan vinden.
Al zoekend hebben ze discussie over onze waarneming van de werkelijkheid. Niets is wat het lijkt, menen ze. De vrouw vertolkt het extreem postmoderne standpunt: de werkelijkheid construeer je zelf.
En zie, geholpen door een dienstdoende die een oprit neerzet rijdt hun auto tegen de zijgevel van een gebouw op.
Daar is plaats genoeg. Als vliegen stappen ze uit, wandelen verticaal de zijgevel af en betreden - nog steeds doorkeuvelend - weer het horizontale plaveisel.