Sinds er 'Denkers des Vaderlands' bestaan, staat het denken in hoog aanzien. Wat het ook mag zijn. Met de bijna induttende penseur van Rodin als boegbeeld. Liefst ga ik te rade bij Montaigne, zijn essays of in dit seizoen zijn door Anton Haakman vertaalde en begrijpelijk gemaakte Reis naar Italië.

 Het reisverslag uit 1580-1581 waarin alles tezamen komt. In de schitterende inleiding legt Haakman eerst Montaignes stijl van reizen uit. Niet 'ergens heen' maar 'achter zijn neus aan', behalve de zoektocht naar kuuroorden om genezing voor zijn nierstenen en andere kwalen. Hij hield van omwegen. En zei dan dat hij als het aan hem lag nergens anders heen ging dan naar de plek waar hij zich bevond, en dat hij (dus) niet kon verdwalen of omwegen maken...

 Anton Haakman zegt het in 1993 het zo: 'Montaigne dacht zoals hij reisde, en hij reisde zoals hij dacht. (...) Hij denkt niet, en hij reist niet om een doel te bereiken, hij is alleen maar van plan zich te bewegen. Hij kan van plan veranderen, hij kan van mening veranderen. (...) Wanneer hij in de Essais, 111, 9 zijn manier van reizen, zigzag, grillig en kronkelig, vergelijkt met de loop van zijn gedachten, zou men daar na het lezen van Reis naar Italië zelfs aan kunnen toevoegen dat zijn manier van reizen lijkt op de kronkelige, grillige loop van zijn in­gewanden, die in dit boek een niet te verwaarlozen rol spelen­.' 

 Montaigne onderscheidt geen hoofd- en bijzaken: 'Ik doe niets anders dan komen en gaan; mijn oordeel gaat niet steeds vooruit, maar schommelt en zweeft her en der.'

.De Italiaanse reis van Montaigne is ondenkbaar zonder zijn nierstenen. Hoezeer doortrekken ze zijn dagen. Het lichaam bepaalt ons humeur en daarmee ons leven. De afloop van de Russische veldtocht van Napoleon kwam deels voort uit zijn aambeien die het paardrijden bemoeilijkten. De Derde werel­doorlog kan niet verklaard worden zonder de galblaas van Donald Trump.

 Zelf ben ik voortdurend in gesprek met mijn lichaam. Een gespreks­partner van het type altijd wat. Behalve als er niks is, dan gaat het goed.

 De geschiedenis van het samenspel van lichaam en geest is nog goeddeels ongeschreven. Hoe is de stoelgang niet verbonden met onbehagen of plotseling welbevinden? Juist lees ik in Montaignes Italiaanse reis (1580-1581) over een man met ingewandsstoornissen:

 'Deze man leed aan een verbazend lastige kwaal, die werd veroorzaakt door zijn winderigheid, de winden kwamen namelijk zo furieus uit zijn oren dat hij er meestal niet van kon slapen. En zelfs als hij gaapte, voelde hij meteen enorme winden uit zijn oren komen. Hij zei dat zijn beste remedie om zijn buik op gang te brengen hieruit bestond dat hij vier grote geconfijte korianderzaden een poosje in zijn mond hield en na ze wat nat en glad te hebben gemaakt in zijn gat stopte, wat duidelijk en onmiddellijk effect had.' (vertaald door Anton Haakman)

 Wel weet ik zelf dat mijn humeur, mijn ongemak of behagen levenslang beïnvloed zijn door de spijsvertering. Ingrijpend vaak. Je wordt niet geacht er over te praten. Zelfs winden laten is behalve in China not done. Dat kan veranderen.

 Mijn jeugd-maagpijnen heetten ongeneeslijk te zijn. Ik moest er mee leren leven. Tot bleek dat hyperventilatie bestond.

 Het gut-brain experiment lijkt nu al gevolgen te hebben voor bestrijding van obesitas.

 Het gaat met een inslikbaar cameraatje. In Londen was op een groot scherm te volgen hoe het via de mond van een meisje naar haar maag reisde waar het gezelschap kreeg van dansende gummiberen en stukjes pizza. Afspraak was wel dat de reis van de pilcamera niet het 'andere eind' zou bestrijken. Alleen de eerste 90 minuten van de reis die 24 uur zou duren waren te volgen. Een jazzorkest improviseerde en een technicus gaf commentaar samen met een ingewandkundige.

 Wat je zag was nogal afstotelijk. Foto's ervan komen in een nieuwe editie van de 'Herinneringen van een maag'. Waarin de maag zelf ook nu weer de verteller is. Deze Mr.Stomach heeft gesprekken met Mr.Brain, het brein dat te horen krijgt wat z'n collega daar beneden allemaal over zich heen krijgt, met welke gevolgen.

 Literatuur fantaseert over wat er omgaat in het brein. Meer dan een eeuw volgen we nu al verhaallijnen die Sigmund Freud uitzette, van jeugd­t­rauma, ego, superego en id tot onbewuste en doodswens. Maar de ingewanden van de schrijver gaan - in deze eettijd - meespreken. De buikroman is in aantocht. 

 Nooit wisten die waar meneer de volgende dag naartoe zou willen. Of dat hij zou blijven waar hij was. Zijn parcours is een zigzag door Frankrijk, Duitsland en Italië. Zijn nieuwsgierigheid wees de weg. Maar nierstenen had hij ook. Een pijnlijke kwaal waarvoor hij vooral badplaatsen bezocht, het water dronk en zich baadde.

 Ondanks buikkrampen en kolieken - waar zijn humeur nooit onder leed - reisden ze per paard, de bagage volgde in karren. Het langst bleef hij in Bagni di Lucca. De baden zijn er nog. Soms raakte hij daar stukjes steen of gruis kwijt.

 Behalve indrukken van land en volk beschrijft de auteur van de Essais uitvoerig al zijn lichamelijke belevenissen: 'Elke ochtend baadde ik mijn ogen door ze in het water open te houden. Ik voelde niet dat het me goed of kwaad deed. Ik denk dat ik drie pond water in het bad heb geloosd, waar ik vele malen heb gepist, en wat meer dan gewoonlijk heb gezweet, en doordat ik ook nog ontlasting had (...)'. 

 Nierstenen kwijtraken. Probeer het maar in 1581, geen andere weg dan via de pisbuis: 'Dinsdag nog een. En ik kan u verzekeren dat ik gemerkt heb dat dit water de kracht heeft ze te verbrijzelen, want van sommige voelde ik hoe groot ze waren terwijl ze afdaalden.'

 Vooruit, nog een nacht - in Florence - uit deze reis van 17 maanden en 8 dagen, zoals hij trots besluit: 'Ik had niet de indruk dat de hitte erger was dan in Frankrijk. Maar om deze te vermijden in die herbergkamers was ik gedwongen 's nachts te slapen op de tafel in de eetzaal, na er matrassen en lakens op te hebben gelegd (...) ik deed het ook om geen last te hebben van de wandluizen, waar alle bedden van vergeven zijn.'