Is de tuin eenmaal aangelegd en staat hij in bloei, wat moet je? Vrouwen in witte jurken gaan er in zitten als toonbeelden van geluk.

 Schilders trekken alle trucs uit de kast om de boel tot leven te brengen, het repoussoir, het doorkijkje en zon die door bladeren schijnt.

 De zomer is een slecht schilderseizoen. Weinig structuur, veel te veel groen. Nee, dan de kale takken van de winter. Maar die zijn hier schaars.

 Natuurlijk, ik lees graag over schildersvrouwen die samen met hun echtgenoot aan tuinaanleg doen, zoals die van Jac. van Looy, maar meteen verlang ik naar mijn eigen onkruidbalkon waar alles dooreen woekert op een manier die in Singer ondenkbaar is.

 Een van mijn eerste keren in Parijs probeerde ik tot Monets tuin in Giverny door te dringen, maar verder dan naar het bruggetje staan staren vanachter een hek kwam ik niet. Het was daar toen trouwens nog totaal verwaarloosd, en erg mooi.

 En nu zag ik in Singer zijn zicht op Zaandam, ook uit die boot geschilderd. Water, altijd meer water. Marquet reisde naar Venetië om het water. Van Monet is er een sliert vissersboten.

 De avond valt over de Seine bij Charles-Victor Guilloux (1900) of de Oise bij Alphonse Osbert. Veel mij onbekende namen en zelden eerder vertoond werk dat in de vele huizen van de Fenteners hing.

 Frans water spiegelt, verdubbelt, verveelvoudigt het beeld. Zo anders dan Hollands water waar meestal wind op staat.

 En dan de meisjes, de mogelijke Salpêtrière patiënte van Charles Maurin en gouaches van Kees van Dongen.

 Verzamelaar Fentener van Vlissingen werd gesouffleerd door adviseur Fred Leeman, maar die kende zijn beperkingen. Fentener hield het erop geen kunst te kopen 'die hij niet begreep', lees ik. Bij niet te moeilijke Picasso's houdt hij op, de verdere avant-garde is er niet.

 Impressionisme & Beyond heet de expositie, maar dat beyond is eindig. Fauves en kubisten ontbreken al zowat. Niet erg, hieraan is genoeg te beleven.  

 Zou er een studie bestaan naar die vreemde blikken? Ik heb die van Bernhard Christiansen aan mijn verzameling kunnen toevoegen, de man van de Vorlesebühne, het korte vreemde proza uit vijf monden, met muziek - as. zaterdag weer in de Molen Utrecht. Bernhard werd groot op een boerderij bij de Duits-Deense grens en studeerde Nederlands in Utrecht, waar hij bleef. En theater en gedichten schreef en acteerde. Waar blijft een Duitser zich over verbazen? Dit uit zijn bundel 'Nu daarentegen', in memoriam Ad Melk­ert:

 Ad Melkert is vandaag vermoord/ - onze Melkert -/ doodgestoken door een blanke man van 43 jaar/ een dolgedraaide laffe tandarts/ opgestookt door de heer Fortuyn/ en al die rechtse mensen in het land

 Maar dat pikken we niet langer/ dat terrorisme van die kaakchirurgen/ en hun vrienden/ we pakken jullie/ allemaal

 Zo is dan ook/ punt twee van onze agenda/ de bestrijding van de tandheelkunde

 Maar voorlopig/ zijn wij vooral diep geschokt en triest/ en wachten wij deemoedig/ op een ongekende overwinning/ als eerbewijs voor onze/ dode, lieve Melkert 

 Links baadde het landschap van achtertuinen in helderwit alpineus licht. Rechts zag ik het zelfde landschap geel.

 Ik probeerde de gevolgen te verzinnen. Hoe verging het schilders in tijden dat deze simpele ingreep nog niet bestond? Wisten ze dat ze iets mankeerde? Of bleven ze schilderen wat ze voor de werkelijke kleuren aanzagen? Is wat wij 'patina' noemen het gevolg van staar? Zagen jongeren in vroeger tijden die vertekenening? Wezen ze erop? Ik kwam er niet uit.

 Staar, ook wel cataract genoemd is een gangbare ouderdomskwaal. Ongeveer 70% krijgt het vroeg of laat. Wazig zicht, verkleuring.

 Claude Monet (1840‑1926) had het. Zijn kleuren werden donkerder, bruiner, hij werkte met minder details. Was aan een oog blind, het andere werkte nauwelijks. Kleuren zag hij te blauw en te groen. Na een operatie kreeg hij een bril en overschilderde toen hele doeken, zoals zijn waterlelies.

 Zagen de oude meesters op het laatst van hun leven geen details, nauwelijks kleur meer? En werd het dan maar zwart of bruin? Alsof de avond viel, bij Rembrandt en Frans Hals?

 Ook dacht ik aan de tekenaar James Thurber, die al min negen had toen hij voorgoed zijn bril afzette, de wereld afzette.

 Terzijde: zo'n staarbehandeling is een adembenemend spektakel, een lichtshow vol sterrenhemels en kristallen caleidoscoopjes.