Brakman en het vorstelijke

 Bij de begrafenis van Helga Ruebsamen dook een brief op waarin ze zoon Steven vertelt van haar ontmoeting met zijn vader Willem Brakman in de Haagse Paleistuin in 2004. Op weg naar de toekenning door Hare Majesteit van een prijs aan Hella Haasse  Een brief die herinnert aan wat beschreven staat in Brakmans ‘Van de in hogere kringen verliefde’ (1990).

 Namelijk de dwaaltocht  als hij over het hek klimt bij  De Ruyghe Hoeck, de koninklijke villa in de duinen, vlak achter waar Helga woonde, bij het Zwarte Pad.  Daar ontdekt hij voetsporen. Op de villa staat de koninklijke standaard, die aangeeft dat Hare Majesteit thuis is, zoals koninklijke vaantjes op een hofauto zeggen dat de majesteit er in zit. Dan vindt hij sporen in het duin van een groep.

 ‘Spoedig zag ik tekenen dat ik op het onvoorstelbare mocht hopen: een stuk banaan, de zo decoratieve sinaasappelschil, een zakdoekje met lipstick. Terwijl ik deze relikwieën met uiterste reverentie inzamelde hoorde ik nu ook gestamp en een rukken en kraken in de struiken maar daarbij, en daarin vergis ik mij niet, een warm, van binnen rozerood en innig snuiven. Opeens zag ik haar en het was of alle geluiden zich tot het uiterste op mij stortten: vogels gilden het uit, bijen en vette strontvliegen huilden en jankten als wedstrijdmotoren en vlinders klapwiekten voorbij met vorstelijke pluim die zachtkens wuifde in de zomerwind, in de duinen, aan zee…. Het afschuwlijke geluid van kranten die alsmaar worden opengevouwen.’

 ‘Onhoudbaar majesteitelijk stond zij daar, nog wel met de rug, breed en stevig als een ton, naar mij toegekeerd, maar daarna was het zich naar mij toewenden als de zuivere genade zelf. Machtig was de trom van haar buik, naar onder toe verglijdend naar zachtroze en eindigend in een waarlijk vorstelijke pluim die zachtkens wuifde in de zomerwind, in de duinen, aan zee…’. (…)

 ‘Er was iets met mijn adem, herinner ik mij nog, die stokte of hield er helemaal mee op. Nog kon ik een laatste rest onderbrengen in een agonaal "leve de koningin hoezee", daarna verloor ik het bewustzijn.'

Van de in hogere kringen verliefde  keert terug in een  niet eerder gepubliceerde lezing over 'De romantische obsessie',  die Brakman hield in De Balie in Amsterdam 1 oktober 1989, aldus de nieuwe Brakman-biograaf Nico Keuning. 

Ten paleize

 Maar wat gebeurde er nu verder in de duistere Paleistuin op die avond van de 17de november 2004, vandaag precies twaalf jaar geleden? Koningin Beatrix zou Hella Haasse de Prijs der Nederlandse Letterkunde uitreiken. En haar genodigden de hand schudden, waaronder Helga Ruebsamen en Willem Brakman.

 Helga had kennelijk haar autootje aan de Hogewal geparkeerd en was net als Willem de Paleistuin in gelopen, op zoek naar een ingang. Waarbij Willem bemodderd raakte. Het regende. Maar daar was ten paleize op gerekend, met blazers en schuiers werden de verregende gasten door lakeien gefatsoeneerd voor ze de koningin onder ogen kwamen, vertelde Willem later. Maar waarom gingen Helga en Willem niet naar de voorkant, het Noordeinde?

 Het werd niet opgehelderd door Helga Ruebsamen in haar brief aan zoon Steven Brakman, gisteren te lezen in Avondlog.

 Wat daaraan vooraf­ging, zegt Steven, was dit: 'Ik herin­nerde haar eraan dat mijn vader verdwaald was in Den Haag op weg naar het paleis en er plotseling uit het duister een stem opklonk.'

 Die van Helga Ruebsamen dus. En hij voegt toe: "Het ging nog verder. Hij had er op een bepaald moment genoeg van, die receptie, wilde er on­gezien tus­senuit knijpen en verdwaalde opnieuw, maar nu in het paleis. Daar kwam hij Beatrix tegen en een hofdame; 'waar is de uitgang' vroeg hij."

 Beatrix stond daar na het geven van vele handen haar eigen handen te ontsmetten. Hij heeft toen iets gezegd in de trant van 'heel verstandig, ik ben arts en kan het weten.'

 Een zekere teleurstelling toch, na zijn bezoek aan de Belgische grafkelder met zijn aanbeden Astrid in Brussel. 

 ps. Brakmans meest 'koninklijke roman' is het meesterlijke 'Van de in hogere kringen verliefde' (1990) 

Hans Gomperts (1915-1998)
Hella Haasse

Jury

De dood van Kees Fens bracht een merkwaardige geschiedenis bij me boven. Het was ook de eerste keer dat ik Fens meemaakte. Dat moet geweest zijn in 1968. Hans Keller was net bij de VPRO komen werken en hij had vele ideeën. Eén zo'n idee was de Grote Gedichtenwedstrijd. Fens en ik zaten beiden in de jury.Waarom ik? Van poëzie wist ik niets, het zal geweest zijn omdat ik jong was. Er zou een feestavond komen, ik meen in Krasnapolsky (ik schrijf dit uit het hoofd) waar de winnaars - rechtstreeks op de televisie - de winnende gedichten zouden voorlezen.

Het werd groots aangekondigd op de televisie. De jury was typisch Hans Keller. Ik maakte verder kennis met de criticus Hans Gomperts, de dichter Huub Oosterhuis en Hella Haasse. We vergaderden op onduidelijke locaties. Een zaaltje in Hotel Terminus tegenover het Hollands Spoor in Den Haag herinner ik me. Ook de mooie verdieping in het Amsterdamse priesterhuis waar Huub Oosterhuis woonde. Het was daar dat Hella Haasse over haar studerende dochter vertelde, voor wie ze sinaasappels meebracht in een boodschappentas. Toen kwamen de inzendingen.Hans bereidde ons wat beverig voor. Er stonden 12 jute postzakken met roodwitblauwe strepen in de kamer. Allemaal tot de rand toe vol met gedichten. We bekeken het topje van de ijsberg, de afzenders op de enveloppen en haalden er wat gedichten uit. En ja, je zag het meteen. Dit waren huisvrouwengedichten. Hele echte. Het moeten er enkele duizenden geweest zijn.'Dat zoveel mensen gedichten schrijven!'Een grote bedruktheid maakte zich van de jury meester. 'Als we nu allemaal zo'n zak mee naar huis nemen?'Ik heb nog twee van die postzakken in huis gehad. En er kleine hapjes van genomen. Het viel niet mee. We hadden ons volkomen vergist in het medium televisie. 'Te veel en van een te geringe kwaliteit,' luidde tenslotte het oordeel van de jury. Maar de jury heeft hooguit een promille van de inzendingen gezien. Met jury's is het oppassen, leerde ik toen. Een ploeg werkstudenten stuurde alle inzendingen terug. Met een keurig briefje.