Er dreigde een storm, maar die ging liggen voor Christo het geheel moest afblazen. Er bestaat een film van een uur waarin je hem (84, geestig en erg aardig) in de weer ziet in Iseo.

 Het Lago d'Iseo, dat ik ken. Als je er overheen roeit wordt de steile rotswand aan de overzijde steeds steiler en steeds hoger. En jij steeds kleiner weet je hoe klein je zelf bent. Er is daar niets. Het meer, een smalle autoweg en dan de torenhoge, steile rots. Zo kwam ik dichter bij wat Christo dreef, denk ik.

 Ik ben al heel lang een bewonderaar. Maar waarvan en waarom? De macht over een rotswand of een meer. Of zoiets kolossaals als de Arc de Triomfe van 60 meter, want dat wordt zijn postume project. Ik stond daar eens bovenop, achter de dunne balustrade.

 Het temmen van een Mammoet? Het bouwen van een kathedraal? Iets reusachtigs naar je hand zetten? Het tarten van de menselijke maat? Architectuur is groot versus klein, dat begint bij de piramides en de toren van Babel.

 Zoals je als architect altijd een paar argeloze wandelaars of boompjes moet tekenen bij je ontwerpschets van een wolkenkrabber.

 De film die Andrey Paounov maakte over hoe het tot stand kwam begint met een uitleg die Christo aan scholieren geeft: hij herhaalt zichzelf nooit, hij heeft een hekel aan het niet-echte, aan virtual reality en digitale namaak. Als je tenslotte over het water loopt voel je de golfslag. Het noodweer tijdens de eerste dagen hielp ook. Niet dat ik daar bij was, al ken ik het meer en heb er een keer dwars overheen geroeid.

Wat er moet gebeuren voor mensenmenigten als Christus over water kunnen lopen liegt er niet om. In 2016, zes jaar na de dood van Jeanne‑Claude gebeurde het Christo. En je ziet de permanente improvisatie bij het oplossen van steeds rijzende problemen. De Italiaans bureaucratie staat machteloos staat tegenover de enorme toeloop, de gemeente laat ongemerkt extra autobussen toe. Straks zijn er 200.000 bezoekers en verzuipen ze.

Na de Rijksdag, het gordijn door de vallei in Colorado en zoveel meer is er nu toch een blik in Christo's keuken. 

En kun je je voorstellen wat er ligt tussen een idee, zijn blik op de werkelijkheid en wat daarbij kan opkomen en de praktische uitvoering. Christo blijkt daarbij als acteur verrassend goed, tot de manier waarop hij tenslotte heel alleen zijn koffer pakt toe.

 De vorm blijft een beetje behouden, je kunt er naar raden. En er ontstaan plooien. In de kinderziel neemt de plooi een onuitwisbare plaats in. Stoffen, vingertoppen, schaduwen en verborgen­heden spelen een spel met je.

 Wat de Bulgaarse kunstenaar Christo (Gabrovo, 1935) er ooit toe bracht stukjes wereld te gaan inpakken weet ik niet. In 1958 maakte hij z'n eerste. Een ingepakt olievat. Nu op de Europese Pop Art tentoonstelling in het Nijmeegse Valkhof, waar van alles uit internationale verzamelingen te zien is. Van daar ging het naar het inpakken van gebouwen, bruggen, eilanden. En in maandenlange samen­spraak met gemeen­telijke instanties en bewoners, alles samen met zijn inmiddels gestorven vrouw Jea­nne-Claude. Hier staat een model van de ingepakte fon­tein op het marktplein van Spol­eto.

 Zegt samensteller Frank van de Schoor in de catalogus: '...be­zwering, teneinde het alledaagse leven concreet en betekenisvol te maken.'

 Vanavond na 22.00 meer over Pop Art in de Avonden

 De Japanse schrijver Junichiro Tanizaki schreef het essay In praise of shadows (1933), waarin duisternis en schaduw juist de toegang tot het rijk van de schoonheid zijn. Duisternis is niet wat je niet kan zien, integen­deel, hij maakt je mogelijk te zien: 'Wij Oosterlingen vinden schoonheid niet in de dingen zelf maar in de vormen van schaduwen, het licht en de duisternis, die het ene werpt op het andere.'

 Duisternis wordt dan een voorwaarde voor zien: 'We schilderen onze muren in neutrale kleuren, zo dat de trieste, breekbare, stervende stralen kunnen verzinken in absolute rust.'

 In Düsseldorf bij 'Fresh widow', de (juist voorbije) tentoonstelling over het raam in de kunst zag ik werk van Gün­ther Förg (1952) die dat ter harte nam. Hij schildert ramen, halverwege verschijnen en verdwijnen. Zo blijkt bijvoorbeeld blindheid niet het tegenovergestelde van zien, nee, het maakt er deel van uit.

 Naar binnen kijken, naar buiten kijken. We zijn in het rijk van het verlangen.

 Weer begreep ik dat je aan foto's niks hebt in een geval als dit. Je moet er staan, het zien, in z'n proporties. Het kanaal, de spoorbrug, de Centrale en de vingertoppen doen het werk.    
En daar kwam Ruud Kuijer aangefietst, thermoskan koffie en een ontbijtkoek bij zich in z'n fietstas. De beeldhouwer die weet van bekisting, wapening en belasting. 

 In de loods van Werkspoor aan de overkant - waar de Waterwerken gemaakt worden omdat z'n eigen atelier te klein is - staat zijn vijfde sculptuur 'Circuit' klaar voor transport 6 meter hoog, 20 ton.
Maandagmiddag vanaf 16.00 gaat ie over het kanaal, waar Rijkswaterstaat de scheepvaart tijdelijk stillegt.
Ruud is een Hollandse Christo, die weet van de omgang met ondernemingen, autoriteiten en zwaar materieel.

 Is Christo de laatste bewaarder van ons plooien-erfgoed?Of zijn plooien niet uit te roeien? Met Ann-Sophie Lehmann, redacteur van het tijdschrift Kunschrift sprak ik over het lente-themanummer: 'De bewogen plooi'. Van de raadselachtige windvlagen op doeken van Botticelli tot de cape - 'emotievanger' - van Superman.

 En over de legendarische kunstkenner, antropoloog en onderzoeker Aby Warburg (1866-1929), die alle visuele uitingen in een cultuur wilde bestuderen en daartoe het Warburg Institut in Hamburg (later Londen) stichtte, dat nog bestaat. Foto's en films werden dus ook bestudeerd, reclame, strips. Warburg zag zelfs de op Griekse beelden geïnspireerde sluierdansen van Isadora Duncan. Wat rest ons in deze jaren nog om betekenisvol te laten wapperen in de wind? Een sjaaltje en een plukje haar. Maandagavond na 21.00 is Ann-Sophie Lehmann te horen in de Avonden.