Verdwenen. Toch blijft er bij de aanleg van wegen en verkeerspleinen veel zg. 'restruime' over, zoals onder het Rotterdamse Kleinpolderplein. Oases onder wat zich voortspoedt.

 In Alastair Bonnets onvolprezen 'Off the map' is een hoofdstuk gewijd aan 'Traffic Islands'.

 Het was Gordon Matta-Clark die er in New York kunst van maakte. Hij kocht bijvoorbeeld minuscule overgebleven stukjes New York op.

 In Nederland zijn in de ronde stukjes overgeschoten grond binnen verkeerspleinen, die ooit 'klaverblad' genoemd werden vaak vijvertjes aangelegd waar vogels zich vestigen, als in het oog van een razende orkaan, waar opeens in windstilte een zonnetje schijnt. Het is er ongehoord rustig, geen pad dat er heen leidt.

 Voor een eromheen rijdende automobilist als ik een jaloersmakende, bevrijdende aanblik.

 Dat zelfde zie je in België, waar - zoals aan de afslag Machelen van de Noordelijke Brusselse ringweg, een plotseling ophoudend rijtje 19de-eeuwse arbeidershuisjes op de heuvel is blijven staan.

 Ik zou Bonnett willen wijzen op Louis Paul Boons 'Vergeten straat'.

 Een van de plekken waar hij belandt is de idylle genaamd Baarle. De Nederlands-Belgische vervlechting van tientallen enclaves. Een stukje middeleeuwse verkaveling ontstaan door adellijke vererving, die door toeval bewaard bleef.

 Als kind al keek ik gespannen uit autoraampjes op de weg naar Turnhout. Opschriften, stenen, al wat maar anders was. Grenzen zijn hier niet om anderen buiten te sluiten.

 Bonnett: 'De paradox van grenzen is dat ze vrijheid van beweging belemmeren en tegelijk een wereld van vrije keuze en mogelijkheden in het vooruitzicht stellen.'

 Daarin ligt denk ik de tantaliserende werking van grenzen op vluchtelingenstromen. Wij denken doe niet, het is zinloos en gevaarlijk. Ze blijven het proberen. Er zijn er die het halen.

 In Baarle is dat proces al eeuwen geleden bevroren. In de saaie Kapelstraat kun je 160 meter wandelen en daarbij binnen een minuut vijf landsgrenzen passeren.

 Gelukkig blijven er altijd vragen als: 'Hoe dik is een landsgrens?'

 Eens was de regel dat waar de voordeur lag bepaalde waar belasting betaald moest worden. Maar ja, toen ging iedereen z'n voordeur verplaatsen.

 Baarle wordt geen UNESCO-erfgoed, zo is besloten. Te saai.

 Zoals Baarle-Nassau en Baarle-Hertog maar ook rond het verboden stadje Pripyat bij Tsjernobyl. Oekraïne, in 1986, toen nog Russisch. En beschrijft de kernramp en 'De keerzijde van de fantasie dat op een dag de natuur zal terugkeren en het vijandige beton zal bedekken met bloemen.'

 Was het maar waar. We kunnen de aarde ziek maken, en ook deze droom verzieken. De zweefmolen van de kermis van Pripyat roest weg temidden van opschietende vegetatie. Een Sovjet-modelstad was het, gebouwd in 1970, voor bewoners van gemiddeld 26 jaar. Zondagse optochten van kinderwagens.

 Niet alle planten overleefden de straling, al wonen er nu talloze vogels in de betonnen 'sarcofaag' waarmee de reactor werd overkoepeld.

 De natuur maakt antistoffen, bij beetjes. Maar mutaties zijn er nog steeds veel bij plant en dier.

 Meteen dacht ik aan het nieuwste werk van Haagse vriend Carel van Eeden (geen familie) die van jongsaf het Haagse Sperrgebiet van de Atlantikwall tekende. Hij woonde ernaast. En de laatste jaren, wat blijkt? Op het beton hebben zich intussen vele bloemrijke plantensoorten gevestigd. Die Carel nu tekent. 

 Gewoonlijk is een volgende kaart bij de hand, waarop je de aansluiting kunt vinden. Al is dat vaak lastig, andere letters, er mist een stuk..

 De schrik verwijst naar het oermoment van het passeren van de grens. Je bent niet alleen in een ander land, je bent iemand anders.

 Ik begon met de verschillen. Werd het heuvelachtig? Ja, de bakstenen waren hier anders van kleur, lichter en korter.

 Ik ben hier iemand anders.

 Nog elke avond als ik naar de Belgische televisiekok Jeroen kijk weet ik weer hoe anders.

 Jeroen bevrijdt me even van Nederland. Meer en meer een loden last. Gisteren maakte hij hamburgers. Voorbijgangers in zijn straatje kijken soms zijn studiokeukentje binnen. O ja, Jeroen. En lopen door. Dan komt het nieuws.

 Maar nu. Er is iets aan de hand in Niemandsland.

 Verlaten, vervallen douanestations hebben opeens in deze vluch­telingentijd weer gesloten slagbomen en prikkeldraad.

 Herrij­zende grenzen. Stromen vluchtelingen van lang geleden. Hebben ze kaarten? Nee, ze zijn voorgoed van de kaart.

 ps. Ik kom hierop door het stuk van Alastair Bonnett in Tijdschrift Terras #8, Door de nacht.