Rotius en de textuur

 Het Westfries museum stelt portretten van de Hoornse fijnschil­der Jan Albertsz. Rotius (1624-1664) ten toon. Ik vergaapte me, en merkte pas na een tijdje waaraan. De bleke gezichten van de gegoede Hoornse 17de-eeuwers leken op elkaar. Vooral die van de vrouwen. Er zit inteelt in. Verder hebben vooral de vrouwen vaak een lege blik.

 Zodat ik steeds meer naar hun kleren ging kijken. Net zoals de schilder dat zonder twijfel deed. De textuur ervan, zo precies geschilderd dat je de vouwen van het strijken soms ziet zitten. Dat schijnt een blijk van welstand te zijn geweest. Het verraadt een welgevulde kleerkast. 

 Het is alsof Rotius uitgekeken op de welgestelde personages hun kleren wilde laten spreken. Een enkel mansportret uitgezonderd. En natuurlijk mevrouw Sonck, de uitgesproken ogende burgemeestersvrouw die ik eerder in Elsene tegenkwam.

 Kleren, stoffen, kanten kragen, een enkele veer, een sieraad. Kortom textuur, de aanduiding waarin alle zintuigen verenigd worden. Hoe het eruit ziet, hoe het voelt, ruikt, klinkt.

 Zoals de Finse architect Pallasmaa ons leerde zijn de zintuigen met elkaar verbonden en kun je niet iets zien zonder het tegelijk te horen en te ruiken. En vice versa. Vandaar zijn pleidooi voor architectuur waarin alle zintuigen aan bod komen.

 In Hoorn gaat kunstenaar Rien Dekkers anno nu verder op dat pad. Hij knipte en vouwde de 17de-eeuwse kleren die hij op de schilderijen zag na in bananenpapier.

 Wat er dan gebeurt is dazzle-textuur. De kanten kragen worden heel dun papier, de broeken en jurken net zo. Vederlicht, alsof ze gedragen worden door geestverschijningen. 

Tags: 
ze heet Agatha van Neck

Blik (2)

Op 19 januari vertelde ik van mijn twee ontmoetingen binnen twee dagen met de zelfde vrouw. De eerste in de Jean van Volsemstraat in het museum van Elsene, in Brussel, de tweede in Antwerpen in het Mayer van den Bergh-museum. Allebei op schilderijen van Jan Albertsz. Rotius (1624-1666). Annie Sonck - nazate van de geportretteerde - zocht het voor me uit..

Meindert is gedoopt op 12 maart 1626 te Hoorn en daar gestorven op 6 oktober 1675. Hij was oa. Burgemeester en Raad van Hoorn en bewindhebber der Oost-Indische Compagnie. Hij trouwde op 2 november 1653 te Hoorn met Agatha van Neck (1634-1707). Beiden stammen uit zeer oud Hoornse geslachten.Hun kinderen heetten Marijtje, Margaretha, Albert, Jan, Cornelia en Geertruij. Tenminste een van de vijf kinderen op het Antwerpse schilderij is dus een jongetje. De vrouw die me van Elsene naar Antwerpen bracht, de vrouw met de blik, heet Agatha. Dat brengt haar dichterbij.

Tags: 
Jean van Volsemstraat. Boven links is het.
de zelfde vrouw in Antwerpen
vrouw, gezien in Elsene

Blik

 Twee weken terug was ik in het curieuze museum van de Brusselse deelgemeente Elsene (Ixelles). Een voormalig slachthuis in een zijstraat van een zijstraat van de Avenue Louise (Jean van Volsemstraat 71).Vreemde verzameling in die stille zijstraat. Veel Belgen van rond 1900, een Rik Wouters beeld van zijn extatisch springende Nel ('Het zotte geweld'), een mooi strandtafereel van Edgard Tytgat, Delvaux, Magritte. Een zeldzame collectie affiches van begin vorige eeuw. Maar ook zomaar een Picabia, een Picasso of een Signac. Ook oudere dingen waaronder een vrouwenportret van de Nederlander Jan Albertsz Rotius (1624-1666).

 Opeens die vrouw met haar moderne, grote mond, zinnelijke lippen. Lelijk voor toen, vermoed ik. Grappige scheve ogen kijken de toeschouwer taxerend aan. Een blik waar ironie in lijkt te zitten. Wie is zij?Het antwoord kreeg ik tot m'n verbazing een dag later in het Antwerpse Museum Mayer van den Bergh. Verdomd ze was het. Ze draagt zelfs dezelfde kanten kraag, de zelfde broche: 'Meynder Sonck met vrouw en kinderen' staat er. Vijf dochters maar liefst, die nogal op haar lijken (oogjes, monden).

 Ze kwam uit Hoorn, haar echtgenoot was in zaken, scheepvaart vermoedelijk. Merk op hoezeer zij - niet haar man - de centrale figuur in het portret is. En zie, onder het strenge zwarte jak gaat een flamboyant groen met gouden gewaad schuil. Enigszins wijdbeens zit ze. Een rijzige gestalte laat zich raden. Verder voorlopig niets bekend. De Antwerpse kunsthistoricus Hans Nieuwdorp noemt dit familieportret 'star en levenloos'. Ik denk dat het Hollands is. Geen opgelegde expressie. Een formeel portret, zoals familiefoto's nog gemaakt worden.

 Maar dan. Elk van de geportretteerden draagt een verhaal met zich. Verhoudt zich zwijgend tot het gezin. Zo reist hun blik verder in de wereld.PS. Ik maakte - clandestien - de foto's, vandaar de donkere plekken.

 PS2. De advocaat Meijndert Sonck (1626-1675) werd geboren en stierf te Hoorn, waar hij onder meer vijf maal burgemeester was.Nu de naam van zijn vrouw nog.