Strepen

 Met gestreepte kleren kan je vele kanten op. Jerry Lee Lewis was de eerste die ik in een strepenshirt Rock'n roll, 'The devils music' zag spelen. Ik liep stad en land af voor zo'n shirt. Vergeefs. De Fransman Michel Pastoureau schrijft over de herkomst, van gevangeniskleding tot Coco Chanels matrozen­shirts.

 De aantrekkingskracht van strepen zou zitten in de dubbelzinnigheid. Zo draagt de orde van St. Jozef strepen, naar ik vermoed omdat Jozef zowel Maria's echtgenoot is als ook niet.

 Strepen waren van de duivel, wat werd onderbouwd met een onduidelijke bijbelpassage bij Leviticus (19:19) die 'kleren in tweeën' (kleur? stof?) verbiedt.

 Rond 1900 schreef de Parijse mode gestreepte jurken voor, terwijl in de Middeleeuwen hoeren - maar ook leprozen - verplicht de duivelse strepen droegen. In alle gevallen gaat het om onderscheid. Er zijn goede strepen en slechte. Zijn de 'stripes' in de Amerikaanse vlag (en zoveel andere) nu goed of slecht? En om grenzen.

 Wat niet mag is aantrekkelijk. Waarbij komt het effect dat het zien van streepjes te weeg brengt. Naar streepjes kun je niet lang kijken, je krijgt je blik niet scherp. Er treedt een mentale onthechting of zelfs duizeligheid op. Ik denk, een vrouw die een man wil verleiden doet er goed aan streepjes te dragen.

 PS. En er zijn zelden zoveel strepen gedragen als voor tijdens en na de Franse Revolutie.

Klimt en Judith

 Zag in het Haags Gemeentemuseum de kleine tentoonstelling over de Judith en Edith van Klimt en Schiele. Opgebouwd rond het hoofd, van de legeraanvoerder Holofernes, afgehouwen door de Bij­belse verleidster Judith. Die in de schilderku­nst een symbool van eman­cipatie werd. 

 Wenen, daar gebeurde het rond 1900. Nette jongens gingen er naar de hoeren, nette meisjes werden opgesloten gehoud­en, maar soms braken ze los. Stefan Zweig somt in De wereld van gisteren op wat ze hielp: de Freudiaanse analyse, de lichaamscultuur en de sport. Opeens ging het anders tussen de geslachten.

 Daar komt Klimts Judith vandaan. Felix Salten, schrijver van erotische romans als Bambi (1923) beschrijft het. Het gouden 'collier de chien' raakte in de mode, Klimt zat in z'n gouden perio­de:

 'Men stelt zich deze Judith voor in een paillettenjapon van een atelier aan de Weense Ringstrasse en het is een schone Joodse dame, die in haar onder­gewaad premières binnenstuift en de blikken van de mannen aantrekt [...] vaak als men zulke slanke, pronkende Joodse vrouwen tegenkomt, wenst men dat deze opgesmukte stoeiende, speelse wezens door een vlug en heftig noodlot worden getroffen, waarbij alle brandstof die uit hun ogen spuit, vlamvat, omdat die nu slechts genoodzaakt is om burgerlijk als een nachtkaars uit te gaan.'

 Ziedaar, Klimts Bijbelse femme fatale. Dit uit de mooie catalogustekst van Frouke van Dijke. Als contrapunt staat Egon Schieles brave Edith tegenover Judith.

 

ontwerp, stof en al, van Sonya Delaunay, jaren '20 
Vivienne Westwood drapeert, jaren '70

Mode & Kunst (1)

 Kleren zijn een prachtige tijdmachine. In het Haags Gemeentemuseum brengen ze je niet alleen voelbaar terug naar de draagsters van decennia of eeuwen terug, maar ook naar de kunstenaars van hun tijd die zich wierpen op het ontwerpen van stoffen en kleren.

 Het zien - mocht ik ze maar aanraken - van die stoffen bracht me terug naar de tijd dat kleren nog duur waren. Werden, versteld en tenslotte afgedragen. Weer voelde ik de zachte postpakketten met te vermaken afleggertjes, die werk aandroegen. Hoorde het tikkelen, het aanzwellen van de Singernaaimachine.

 Schilders en tekenaars konden kiezen, ofwel het vrouwenlichaam beetpakken, betasten en het dan naar hun hand zetten - accentueren wat ze beviel - of het hun wil opleggen en gebruiken als draagster voor een idee.
En eigenlijk verschilden ze hierin nauwelijks van de modekoningen en - koninginnen.
Je ziet die buitenissige kleren ontstaan.
 

Je volgt hoe Vivienne Westwood de moulage - het draperen om het model - vasthoudt tot in het resultaat. Hoe schilderes Sonya Delaunay stoffen ontwerpt waarin de beweging meegedacht is. Hoe Egon Schiele met zijn halfgeklede modellen de 'kousenkunst' bedacht - de beschadigde panty van nu herinnert eraan.
Kleren, ontdek je, moeten - net als lichamen en gezichten - gezien worden in beweging, dat lukt geen mens alleen voor de spiegel.
Zoveel kleren, zoveel blikken.
 

Tags: