J.F.Staal

 Het komt uit 'Wolkenkrabber' in Overgebleven gedichten. Hermans situeerde zijn Tranen der acacias deels in het gebouw in oorlogstijd. Overbuurman Piet Schreuders' eerste periodiek De Wolkenkrabber ging over al wat met het gebouw van doen had. Maar wie was Staal? Van Hans Willem Bakx is net verschenen 'Jan Frederik Staal, De wil van het gebouw en de wil van de tijd'. Een charmant en doortimmerd werk, juist verschenen bij de Stichting BONAS.

 Niet over de man zelf, want van Staals leven is weinig. Wel over zijn zeer precieze ontwerpen, ook van decoratie en meubels. Kort voor zijn dood gaf hij naar het schijnt zijn vrouw opdracht zijn persoonlijke documenten te vernietigen. Wel bleef zijn zakelijk archief bewaard.

 Waarom vond hij dat zijn personalia niet moesten worden overgeleverd? Hij meende veronderstel ik dat ‘een man uit zijn werk spreekt’. Dat wat er achter lag de mensen geen donder aanging. Geheel in strijd met wat toen al de tijdgeest vroeg en wat sindsdien erger en erger is geworden: de man achter het werk. Tot het werk verdwijnt achter de man. 

 Filmpjes van een jolige J.F.Staal die zijn dochtertje omhoog gooit of zijn hond aait zijn ons dus bespaard gebleven. Zelfs van zijn vast inspirerende verblijf in het vaderland van de hoogbouw Amerika rond 1902 is nauwelijks iets bekend.

 En dan staat daar de Wolkenkrabber, het twaalfverdiepingen huis waar de geallieerde troepen in 1945 op af rijden als ze Amsterdam binnentrekken. Een landmark tot vandaag. Zo'n gebouw schept zijn eigen verhalen, is een verhaal. Heeft als schepper genoeg aan die monosylabische naam. Bij Hermans lees je wel hoe in de oorlog de waterdruk verminderde zodat er in de hoogte niks meer uit kraan kwam en de verwarming weigerde.

 Esthetiek boven alles. Uitzicht op het Oosten, terwille van het kavel en de symmetrie. Wie wil weten hoe dit monument ontstond - en het andere werk van Staal - leze Hans Willem Bakx.