Tom Lanoye en de vrijheid

 Toen Tom Lanoye, de slagerszoon met het brilletje uit Sint-Niklaas bij wie het hakblok van zijn vader nog in de kamer staat, op de radio begon op te treden viel meteen op hoeveel er bij hem uit moest. Half zingend, half orakelend over Gent-Wevelgem (zijn debuut). Soms niet meer te stoppen in de rondedans met zijn gettoblaster. En nu is er bij de Poëzieweek met het thema 'vrijheid' zijn bundeltje vrij-wij? Ons aangeboden dor de boekhandel. Weer half performance. Dat opent met 'zonder handen, zonder tanden':

 Geen woord zo vrij als vrij/ Het weert wat men verbiedt./ Smetvrij/ Vetvrij./Kogelvrij.

 Maar wat is dan gastvrij?/ (ontdaan van vreemdelingenwaan?)/ En vogelvrij: een doel, een straf/ of een verzuchting op een graf?/ ('Hier ligt hij: Eindelijk vrij')

 Geen woord zit zo ongestoord vol zwijnerij./ Vrije jongen, vrije liefde, vrije handel. En/ toch loert overal ook angst voor vrije val.

 Geen woord bekoort zozeer/ voor wie het hoort./ Geen woord vermoordt zoveel/ van wie er niet bij hoort.

 vrij-wij?

 De lucht is vrij,/ De vraag is vrij./ De vrijheid niet./ Ze lonkt en vrijt./ Maar zij ontschiet.

Tags: 

Gent-Wevelgem

 Een middag fietsen door de zonnige Flanders Fields. Heuvels en grafstenen. Naar Ieper, de Kemmelberg. Greg van Avermaet won. Tom Lanoye schreef er eens dit gedicht over (1982). Vanaf 1985, na ‘Een slagerszoon met een brilletje’, trad hij bij ons op. Ik leerde dat hij het hakblok van z’n vader – hij komt uit Sint Niklaas - altijd nog in huis heeft.

 Eens deden we een zondags live-discussieprogramma vanuit Cafe Wildschut. En zo kwam het dat ik in mijn Renault 4 met naast me Karel van het Reve en achterin Tom Lanoye door Amsterdam racete op zoek naar een lijnverbinding, want die in Wildschut werkte niet. We landden in Eik en Linde. Net op tijd

 'Doen jullie dit altijd zo?' vroeg Tom.

 'Ongeveer wel.'

 Karel bleef onverstoorbaar als altijd. Tom kreeg me ondersteboven met z'n Gent-Wevelgem. Homoseksualiteit was en is taboe in het peloton.

 Maar Tom beschreef de kleurige, glimmende koersbroeken strakgespannen om die rennersbillen. Mijn vriendin kreeg genoeg van 'al die malende konten'. Tom niet:

 ‘Mocht ik herbeginnen, ik zou het net zo doen:

niet om de poen, maar om die nieuwe pakken.

Die zo glimmend spannen om je billen,

en om die van elke ploegmaat in het peloton.

 

 Ik zou mijn hele leven willen trainen, 

net iets slechter dan de ander,

dan zit ik altijd achteraan,

genietend van de erotiek.

Iets anders wil ik niet. (…)’

Tags: 
Tom Lanoye

Zin

Tom Lanoye schreef de mooiste zin van 2009, menen Roos Custers, Coen Peppelenbos en Nick ter Wal van het litteraire blad Tzum. De zin komt uit zijn roman Sprakeloos.

'Vijftien jaar had de badkamer met de caravanafmetingen probleemloos dienstgedaan, de sporadisch gekneusde knie niet te na gesproken van wie zich, zijn toilet makend of zich scherend voor het lavabootje, te bruusk omdraaide en aan den lijve moest ervaren hoe gering de speling was gebleven tussen rand en wand.'

Kanttekeningen van de redacteur. Beste Tom,

* 'caravanafmetingen' is niet heel zuiver. Bedoeld wordt afmetingen als in een caravan, zeg dat dan ook. * 'probleemloos' is een modewoord. * 'niet te na gesproken' is een kreupele constructie, je bedoelt denk ik 'als ik ... niet meetel' * 'sporadisch' is nodeloos deftig. Het betekent 'nu en dan', zeg dat dan ook. * 'lavabootje' is Frans voor wastafeltje. * 'aan den lijve' is een overbodige toevoeging. Het zal heus niet in de geest geweest zijn.

Kijk deze zin dus nog even na. Hoed je voor ironiseren, er zijn al zo veel grappig schrijvende Vlamingen.

Groet, Wim

 

Tags: 
Krog en Lanoye, buren in Kaapstad

Antjie Krog

 Antjie Krog is weer in het land. Als verslaggeefster van de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie schreef ze onlangs over haar jeugd en haar land in 'Country of my skull' - de roman die door Hollywood werd verfilmd, met Samuel Jackson en Juliette Binoche in de hoofdrollen. Vanaf 20 oktober is ze op toernee door België en Nederland.

 Wat ik op dinsdag 15 juni 2004 met haar meemaakte, tijdens de opname van de CD bij haar verzamelbundel 'Wat de sterren zeggen' vergeet ik niet licht. Ter plaatse in ons kleine studiootje in Desmet maakte ze razendsnel een selectie uit een warboel van fotokopieën van gedichten uit verschillende bundels. Maar ze koos niet alleen, ze zette er ook ter plaatse het mes in! Zoals ze huishield in haar eigen werk! Vooral uit oudere gedichten streepte ze hele strofen weg, en ze veranderde ook regels. Alles in dienst van een overtuigende, muzikale voordracht. En wat meer zegt, ze had gelijk. Wie dus 'Wat de sterren zeggen' erbij neemt en de CD opzet kan zelf vaststellen wat er op die dinsdag sneuvelde.

 Het verbaasde haar vertaler Robert Dorsman trouwens niks. Die wist hoe ze werkte. De CD eindigt met het mauwend gebrachte 'Die kat se lied', wat een aardigheid in mijn richting was, want het gaat om een rooie kat. Toen het klaar was werd ze opeens onzeker van haar keus. 'Of had ik alleen liefdesgedichten moeten doen?' vroeg ze. 'Okee, volgende keer doe ik liefdesgedichten, een hele CD vol'.

 Op 10 augustus 2004 werd de sessie in de Avonden uitgezonden. Vanaf 20 oktober as. gaat Antjie Krog op toernee door België en Nederland, samen met Tom Lanoye (tijdelijk haar buurman in Kaapstad), op initiatief van Luc Coorewits van Behoud de Begeerte. Dat zijn 22 speeldata, waarvan slechts 4 (Amsterdam, Leiden, Groningen en Rotterdam) in Nederland. Over hoe dat kan sprak ik Coorewits eens tijdens een toernee van Arnon Grunberg, die helemaal Nederland niet aandeed. De Nederlandse theaters zitten verstopt met cabaret, legde hij uit. Dat wordt lang van te voren geboekt. Daar kom je met literatuur niet tussen.

Wat de sterren zeggen
Beluister fragment