Michael Wolf: Life in the city

 In het Haags Fotomuseum, naast het Gemeentemuseum, een middag 'bedazzled' rondgelopen tussen het grote en het kleine. Afmetingen, proporties. Mensen en steden. Van enkele kleerhangers tot complexen van torenflats waar die klerenhangers in thuishoren.

 Wat je onwillekeurig doet bij het kijken naar panorama's die je bevattingsvermogen te boven gaan, is zoeken naar het kleine, dat ontroert. Zoals het wasgoed dat buiten hangt aan de balustrade van balkon 20.578

 Of beter nog, in deze tentoonstelling, blijven staren naar zijn foto's van de bedruppelde gezichten achter glas in de Tokyose metro.

 Maar zelden beleef je het contrast van mens en grootstad zo overdonderend. Ik denk dat de bewoners van de stenen fantasieën zich niet kunnen realiseren hoe groot de wereld om ze heen is. Zo goed als je als televisiekijker niet tot je kunt laten doordringen wat er in Syrië werkelijk gebeurt.

 Het is te veel, teveel. En dus zullen de bewoners elk voor zich een microkosmos bouwen voor zich zelf, waar in te leven valt. Een balkon met wasgoed. Een kleerhanger.

 David Claerbout is met zijn telelenzen al eens doorgedrongen in deze werelden. En merkwaardig, in 2013 had ik het geluk een mini expositie van Michael Wolf te zien in de Amsterdamse Hazenstraat. Daar waren behalve stadsfoto's ook huisaltaartjes te zien.

Weergaloze expositie,  'Life in the city'.

Meer Claerbout en Elvis

 De 3D loop 'King' die David Claerbout maakte uit een foto (1956) van Elvis Presley door Alfred Wertheimer - nu te zien in De Pont in Tilburg - ontlokte bev­riende fotog­raaf Fran van der Hoeven het vol­gende.

 Het oorspr­onkelijk onderschrift was: 'Elvis poses for a cousin. The relatives had gathered at the Presley home for the Fourth of July and to attend his benefit concert at Russwood Stadium that night. Left to right: Elvis; Billy Smith, Elvis' cousin; Travis Smith, Gladys' brother and Billy's father; Vernon (shaving in background); on the couch, Gladys and Minnie, Vernon's mother".

 Wat deed Claerbout met de foto? Van alles. Fran schrijft: Claerbout tovert witte fee om tot salontafel, verzint rookstandaard, geeft Oma Presley een nieuw kapsel en maakt haar jonger, geeft de bank een wat moderner armleuning, maakt Gladys wat minder mollig en trekt Elvis en Gladys wat naar de zijkanten, een soort groothoekgevoel, zodat we onze ogen wat makkelijker door de ruimte kunnen laten gaan.

 Elvis 'poseert' daardoor wat minder, het is meer alsof hij ruim baan wil maken voor onze blikken; alsof hij er niet zo toe doet.

 Het benauwde van Wertheimers foto, dat recht deed aan het eerste huis dat Elvis had gekocht, trailer/woonwagengevoel verdwijnt daardoor wel een beetje.

 Wertheimer vertelde later over zijn opnamen in de hotelkamer als Elvis in New York is voor CBS tv.

 Hij kamde z'n haar in een dameszakspiegeltje. Met ontbloot bovenlijf ziet Wertheimer dat hij puistjes op z'n rug heeft en een puist op z'n linkerschouder. En noteert 'hij was zich totaal niet van zichzelf bewust'. Hij vond het ook geen punt als iemand vlak bij hem kwam. Ook Claerbout komt heel dicht op de huid, maar die werkte met een lookalike. Maakt in de marge van z'n draaiboek wel de aan­tekening 'Baby speck of king'. 

David Claerbout is terug

 Zeven jaar geleden exposeerde David Claerbout in De Pont, in Tilburg. Ik deed een radiorondgang met hem, tussen films waarin de tijd zoek was. Een dag later kwam hij vanuit Antwerpen aangereden in een oude brik, met heel zijn familie, voor de opening.

 Vanmiddag stond ik daar weer en zag z'n nieuwste werk. En raakte opnieuw gevangen in het net van vertraging dat hij over zijn toeschouwers uitwerpt.

 De tijd, zoals ons die wordt opgelegd ervaart hij denk ik als een vorm van dwingelandij, van tirannie, waartegen hij zich met alles wat hem te binnen wil schieten teweerstelt.

 Hij neemt geen genoegen met de tijd.

 Zijn nieuwe werk Olympia bijvoorbeeld laat het Olympisch stadion zien dat Albert speer voor Hitlers Spelen van 1936 in Berlijn bouwde. In 3D laat Claerbout het bijna onzichtbaar langzame verval van het stadion zien. Verval als de slowest motion. Licht, schaduw en wind zijn er, als altijd bij Claerbout. Maar verder? Je blijft zoeken naar kleine bewegingen.

 'Ik beeldhouw met duur,' zegt Claerbout. Maar wat zou dat bij hem zijn, duur?

 Ikzelf denk duur is de gewaarwording, tijd het meetbare. En denk aan de trein die voorbij reed, lang geleden. Waarna ik de rails niet durfde oversteken.

 Waarom niet? Omdat de aanwezigheid van de trein zo groot en sterk was dat hij onmogelijk verdwenen kon zijn. Een trein is nooit voorbij.

 Wat zou voor Claerbout het verschil zijn tussen tijd en duur?

 Hij zegt: 'Duur is geen onafhankelijk verschijnsel zoals tijd, maar bevindt zich altijd ergens tussenin.'

 Dan kijk ik naar het meesterlijke 'KING', waarin een foto uit 1956 van Elvis Presley tot leven komt. Tot leven? Deze 3D projecties zijn door een ploeg van 9 man gemaakt, geen huidplooi of ronding blijft onopgemerkt, je loopt werkelijk om Elvis heen, in zijn zwembroek in een huiskamer temidden van familie, vrienden? De werktekeningen hangen aan de muur. 

 

Tags: 

David Claerbouts achterkanten

 Een foto binnengaan. Je doet het eigenlijk vanzelf, je stapt het gras op waar de figuren staan, loopt om ze heen, bekijkt hun nekharen van nabij, hun kraagjes en schoenen. De driedimensie techniek die Claerbout hanteert maakt het makkelijker.

 Je stapt de tijd binnen, of beter de duur. In het Olympia Stadion in Berlijn stap je het voorstelbare, nee aanwezige 1936 van Hitlers Olympische spelen binnen, en tegelijk het heden, want er worden nog Duitse interlands gespeeld. Dit jaar vriendschappelijk tegen Engeland. De estafettelopers van hofbeeldhouwer Arno Breker staan er nog steeds.

 In 'KING' stap je een uit een foto gereconstrueerd verleden binnen, en draait rond een Elvis lookali­ke, van heel nabij, van alle kanten. En het duurt een tijdje voor je bedenkt, dit kan eigenlijk niet. Ook al omdat deze Elvis volstrekt haarloos is, op z'n hoofdhaar na.

 Behalve dat je als fotokijker stiekem de achterkant van de maan bekijkt. Of zoals nu de achterkant van Elvis.

 Dat is wat David Claerbout oproept, zichtbaar maakt. En waar hij mee bezig was al in de tijd van zijn eerste fotoboom, door de kroon waarvan hij een bries liet strijken.

 Wat doet een foto met je? Een foto overbrugt de tijd. Brengt je in het tussengebied - zoals Claerbout het noemt - tussen de gefotografeerde gebeurtenis en het nu waarin je hem bekijkt.

 Zoals je het verleden met je meedraagt, waar je ook gaat. 

Tags: 

David Claerbouts schommelstoel

 Waar bleef de schommelstoel? In de korte film Rocking Chair van David Claerbout, nu te zien in het Nederlands Fotomuseum krijg je de kans hem in werking te zien.

 In zo’n stoel op een front porch zit een zwartwitte oude dame en schommelt. Of ze wakker is of slaapt weet je niet. Iets er tussenin. Ze beweegt soms, heel traag, schiet even wakker, zakt dan weer weg.

 In die halfslaap slaagt ze er toch in haar stoel aan het schommelen te houden. Hoe dat haar slaap beïnvloedt weet ik niet. Van oudsher wieg je baby’s in slaap. Maar jezelf in slaap wiegen?

 En, wanneer ze werkelijk insliep, zou ze dan wakker worden omdat het schommelen was opgehouden? De halfslaap heeft een grote charme. Het bewustzijn blijft onder bereik. Je verliest het niet aan boze dromen.

 En dan blijkt dat je kunt omlopen, om de dommelende vrouw heen, en als het ware het huis binnengaan. Dat is de meesterzet van David Claerbout. Wanneer je de vrouw passeert draait ze even haar hoofd, alsof ze je opmerkt, je voetstappen hoort.

 Aangekomen aan de achterkant van het filmdoek ontdek je dat daar de achterkant van de schommelslapende vrouw te zien is, in de schaduw.

 'Wat moet dat daar?'

 Nee, ze praat nog net niet in haar slaap.

Tags: 

David Claerbouts Highway wreck (2)

 Naarmate de tijd verstrijkt breidt de wereld van een foto zich uit. David Claerbout nam zich al jaren terug voor ons fotografisch erfgoed recht te doen. Maar hoe?

 De nu 70 jaar oude foto van een verongelukte Ford Anglia wordt in zijn ogen een flashback. Een flashback in snippers. Waarvan sommige zich herhalen of uitvergroten. Ook worden ze uit verschillende hoeken bezien. Met ogen van nu. Omdat alle geschiedenis vanuit het heden geschreven wordt. Zoals Judith Herzberg het eens zei: 'Leven is wat ze vroeger deden.' 

 In de bijgaande Making of verklapt Claerbout hoe hij de hulpverleners en toekijkers van 2013 bedacht en tot leven bracht. Eerst formeerde hij met poppen groepen omstanders. Later vulde hij die met figuranten levensecht in. Eén detail is daarbij de ernst: niemand lacht.  

 Het stuk snelweg, afgezet wegens een ongeluk van 70 jaar geleden blijkt een ideale plek. Als wachten lang genoeg duurt maakt een uur of 70 jaar geen verschil meer. Een 'comateuze situatie', zei hij eens.

 In zijn storyboard lees je zinnen als 'de hele scene is in halfduister. dat werkt goed.' Of: 'zorgvuldig het "vintage gevoel" vermeden. het mocht niet pittoresk worden.' Een toekijkende jongen draagt zijn vest over zijn schouder: 'ik heb deze doelloze pose nodig. de figuren in Highway wreck moeten eruit zien alsof ze te laat kwamen, hebben geen haast. dat is de voor­naamste indruk die ik moet vastleggen: 70 JAAR TE LAAT OM NOG TE KUNNEN HELPEN.' En dan breekt hij zich het hoofd over twee verschillende mod­es (1943 en 2013) in één situatie.

 Tijdens het Rotterdam Filmfestival gaat straks Claerbouts film Travel (2013) in première. Van museum naar bioscoopzaal. Benieuwd of die de kijker op een zelfde manier biologeert als Highway wreck.

 

Tags: 

David Claerbouts Highway wreck (1)

 Alles staat onbeweeglijk stil als op een foto. Stiller dan stil, juist omdat op het plaveisel zichtbaar motregen valt en het gras in de berm iets beweegt.

 Waarom? Er is iets gebeurd, verderop. Een ongeluk, een Ford Anglia uit 1943 zoals mijn tante Nel er een had staat aan één kant uitgebrand in de berm van de snelweg en wordt bekeken door een militair in een oudmodisch luchtmachtuniform, en drie jongetjes. Onbeweeglijk, onbewogen.

 Uit deze 70 jaar oude foto blijkt heel de film ontstaan te zijn. Claerbout heeft het ongeluk naar nu gehaald, er een verhaal omheen gefilmd, zorgvuldig gecast en geënsceneerd. Er is nog iets vreemds: iedereen in deze fotoreeks - die zich geleidelijk ontpopt als film - kijkt ernaar of althans naar iets ervan, zoals wij naar hen, de mannen van brandweer en dépannage, automobilisten van de eindeloze file die uit hun wagens gekomen staan te reikhalzen.

 Waar zijn we? De politiewagens zijn Vlaams, de dépannage Waals, het landschap neigt naar Frans. Meer blijft onzeker. Niet alleen de tijd en plaats van het ongeluk. Want de wassen beeld-achtige hulpverleners, de toeschouwers en hun auto's zijn van 2013.

 In het zaaltje van het Fotomuseum Rotterdam gaan toeschouwers ademloos op in David Claerbouts begoochelende acrobatiek met wat was en wat is. Er draait een verhelderende 'Making of' waarin hij grapt dat de brandweer 70 jaar te laat kwam. Maar zijn bedoeling is ernstig als wat. Alle tijd en plaatsbepaling zijn zorgvuldig onzeker gemaakt.

 Hij doet me denken aan de schilderes die zei 'een foto is één standpunt en één moment, een schilderij is talloze momenten en standpunten inéén'. David Claerbout verenigt foto en film tot schilderij. Vandaag was de première, morgen meer.

Tags: 
Sunrise - still (3)
Sunrise - still (1)
Sunrise - still (2)

David Claerbout

 Zonsopgang. Zo heet de video van achttien minuten die het museum De Pont in Tilburg heeft gekocht van de Antwerpse kunstenaar David Claerbout. In maart zag ik er al zijn films en sprak met hem. Hij heeft een groot beeldarchief. Kan een jaar bezig zijn met één foto.

 'Als je ze zoekt vind je niet,' zei hij. 'Ik wacht tot ze tot mij komen.' 
Zijn tentoonstelling heette niet voor niets 'The shape of time'. Hij wil tijd 'sculpturaal' maken, breed en panoramisch, groter dan wijzelf.  De blik bevrijden van snelle, eenduidige montage, de tijdsdwingelandij van televisie en film.
Deze nieuwe film ken ik niet.
Uit welk fotomateriaal zou hij zijn voortgekomen?
Op de site is een slide-show te zien die een indruk geeft.
Claerbout neemt ons me naar het ochtendkrieken.
Het raadseluur.
Een vrouw in een keuken. Een vrouw op een gang. Een vrouw op de fiets.
Ochtendschemer is anders dan avondschemer. Doordat je ogen uit het duister vandaan komen zijn ze gespitst op het eerste licht.
En zien ze eens te beter de schemerkleuren.
Maar wat er gebeurt?

De Pont maakt reclame met een nieuwe Bill Viola. Maar wanneer Claerbouts 'Sunrise' te zien zal zijn is niet bekend.

Tags: 
 
Ruurlo, Borculoscheweg 1910, hoe het in 1997 begon

David Claerbout (3)

 Wat doen met ons reusachtige Mentale Archief dat 150 jaar op gevoelig materiaal opgeslagen beelden herbergt? Al die foto's, al die films? David Claerbout zegt 'Ik wil de beelden verzorgen, ze een tweede kans geven.' Maar welke?

 Hij heeft een eigen beeldbank aangelegd, waar hij regelmatig doorheen surft. Welke foto's blijven over?
'Verweesde foto's', noemt hij ze. Beelden die kunnen overleven in het heden. Waarom sommige dat kunnen is raadselachtig. Ze komen tot leven in het brein. Worden toegankelijk. En daar kan dan weer film uit ontstaan.
Hij kan een jaar bezig zijn met één foto.
'Als je ze zoekt vind je niet,' zegt Claerbout. 'Ik wacht tot ze tot mij komen.'
Zijn tentoonstelling heet niet voor niets 'The shape of time'. Hij wil tijd 'sculpturaal' maken, breed en panoramisch, groter dan wijzelf.
De blik bevrijden van snelle, eenduidige montage, de tijdsdwingelandij van televisie en film. 

Morgenavond na 21.00 is hij te horen in de Avonden

Tags: 
David Claerbout
Beluister fragment
 
 Shadow Piece (2005)

David Claerbout (2)

 Natuurlijk is de dood aanwezig in 'Ruurlo, Borculoscheweg 1910', zegt David Claerbout. Hij had vanmiddag een uurtje voor me tussen de opbouw van z'n tentoonstelling door.'Ruurlo', uit 1997 is het oudste van zijn tien werken in De Pont. We zijn op de grens leven en dood. Alleen de boom leeft nog. Alle andere levende wezens zijn verdwenen.

 De tentoonstelling in De Pont is met 10 werken de grootste in een serie die twee jaar terug begon in het Centre Pompidou en daarna oa. te zien was in Vancouver, Glasgow en Sankt Gallen.
Hier is voor de projecties speciaal een 150 meter transparante muur gebouwd. Je kunt ze aan twee kanten bekijken.

 Ik kijk naar 'White house' waarin een moord 75 keer gepleegd wordt. Met een steen doodt de ene zwarte man de andere, bij een koloniaal huis in het Zuiden van de VS.
De film lijkt op het eerste gezicht te bestaan uit loops, maar het zijn geen loops. Claerbout heeft zijn acteurs tussen zonsopgang en zonsondergang 75 keer opnieuw hun moord laten plegen. Ze raakten uitgeput, gingen fouten maken. De handeling valt uiteen.
Wat wint? De echte tijd of de 'verhaaltijd'?
Zo geeft hij vorm aan zijn kritiek op de gebruikelijke manieren van filmmaken. De hele film duurt 14 uur, je kunt hem nooit in z'n geheel zien, geen museum blijft zo lang open.

Morgen, doe ik verslag van de opening in de zaterdagochtendeditie van de Avonden. Maandag is het gesprek met Claerbout te horen.

 

Tags: 

Pagina's