De verteller

 'Steeds zeldzamer ontmoeten we mensen die nog echt iets weten te vertellen. Steeds vaker ontstaat er in een gezelschap verlegenheid wanneer de behoefte aan een verhaal wordt geuit. Het is alsof ons een talent ontnomen is dat ons meest onvervreemdbare bezit leek. De gave namelijk om ervaringen uit te wisselen.

 Een oorzaak voor dit verschijnsel ligt voor de hand: de ervaring is in waarde gedaald. En het is alsof ze in een bodemloze put is gevallen. Elke keer wanneer we de krant opslaan valt te konstateren dat ze weer een nieuw dieptepunt heeft bereikt; dat niet alleen het aanzien van de wereld buiten, maar ook dat van het morele bestaan opeens veranderingen heeft ondergaan die men nooit voor mogelijk had gehouden. Tegelijk met de (eerste) wereldoorlog begon zich een proces af te tekenen dat sindsdien niet meer tot stilstand is gekomen.

 Had men aan het eind van de oorlog al niet gemerkt dat de mensen met stomheid geslagen van het slagveld terugkeerden? Niet rijker - maar armer aan meedeelbare ervaring. Waaraan vervolgens tien jaar later in een stroom van oorlogsboeken lucht werd gegeven was allesbehalve mondeling overgeleverde ervaring. En dat was niet verbazingwekkend. (...) Een generatie die nog met de paardetram naar school was gegaan stond onder een blote hemel in een landschap, waarin alles veranderd was behalve de wolken en daaronder - in een krachtveld van verwoestende stromen en explosies - het nietige, broze mensenlichaam.'