Il faut cultiver son jardin. Je hoeft het nog niet eens te vertalen. Dit is het hark en schoffelseizoen. Waarom? Voltaire laat in Candide zijn vriend Martin analyseren 'dat de mens op aarde is om ofwel te vergaan van onrust ofwel te sterven van verveling.' En dus?
Terwijl ik de plantjes op mijn balkon bijhoud, die ik allemaal herken, maar waarvan? Van de van vorig jaar overgebleven geraniums - mijn lievelingen, hun geur!, vooral als ze uitgroeien - tot wat opkomt van de zaadjes die ik vorige herfst in een plastic zak gooide en waaruit nu van alles naamloos door elkaar opbloeit. Elk jaar vergeet ik de wereld, en is alles weer nieuw. Zo ver mijn balkonwijsheid.
'Ik weet ook,' zegt Candide, 'dat wij onze tuin moeten bewerken.'
'Je hebt gelijk, 'zegt Pangloss - zijn vriend de wijsgeer - 'want toen de mens in de tuin van Eden werd gezet, was dat ut operaretur eum: om daarin te werken. En dat bewijst dat hij niet geboren is om niets te doen.'
Als gewoonlijk is wat Pangloss zegt overbodig. De tuinwijsheid heeft Candide trouwens van de buurman, een Turkse tuinier, die maar 8 hectaren bebouwt. En zich daarmee 'drie grote rampen van het lijf houdt: de verveling, de ondeugd en de honger.' So much for philosophy.