Vervreemding
woensdag 01 augustus 2007 - 01:19
Op één dag stierven de grote meesters Ingmar Bergman en Michelangelo Antonioni. Meteen dacht ik vreemd genoeg aan het Amsterdamse Calypsotheater waar ik zo veel van hun werk zag. Laatst fietste ik langs en zag puin, het was bijna verdwenen. Waar zou het elegante gipsen beeld gebleven zijn dat terzijde uit de muur stapte? Wat waren de kleuren ook weer? Ik herinner me nog zilver tegen blauw. Daarna werd het denk ik beige (of goud?) tegen bruin.
Geen Antonioni- of Bergman-weken meer. Waar wel? DVD-boxen bieden eenzaamheid. Juist bij dit soort films wil je weten wie de anderen zijn die er voor komen. Het woord dat nu opkomt is 'vervreemding'. Antonioni was er de kampioen van, Bergman kwam later. Toch komen La Notte (1961) en De grote stilte (1963) samen bovendrijven. Allebei zwart-wit, allebei traag, nu ondenkbaar traag. En gemaakt in de stilte voor de jaren '60 die ik bij mezelf de Marienbad-tijd noem naar de 'l Année dernière á Marienbad (1961), de film waarin Resnais de tijd vrijwel tot stilstand bracht. Allebei ook ten diepste onbegrijpelijk. Voor makers, acteurs en publiek. Omdat het leven onbegrijpelijk was. En waarom zou je je dan nog bewegen?
Vervreemding. Zou nog iemand weten wat het woord wil zeggen? Bij Karl Marx is het een groot kwaad door het kapitalisme over de arbeiders gebracht. Zij zijn vervreemd van wat ze maken. Maar ook onder mensen onderling heerste vervreemding. Wat zich uitte in doelloos ronddwalen of langdurig aan het raam staan terwijl regendruppels langs het glas gleden. Maar hiermee doe ik Bergman en Antonioni onrecht. Ik moet hun films weer zien, ik organiseer mijn eigen Bergman- en Antonioniweken wel. En dan meer. Over de traagheid, de vrouwen bij Bergman en de landschappen van de geest bij Antonioni..
RSS