Frederiksoord

 Van den Bosch stampte een Maatschappij van Weldadigheid uit de grond die met en revolutionaire oplossing kwam die modern in de oren klinkt: werkkampen, vriendelijker gezegd, landbouwkolonies. Geen bedéling maar werkverschaffing. De eerste werd Frederiksoord, bij Steenwijk.Overal in Nederland verrezen locale comités die arme gezinnen kandidaat gingen stellen. De internationale belangstelling was groot.

 Frederiksoord is rijk gedocumenteerd en Wil Schackmann een geschiedschrijver die je met de bewaarde woorden verplaatst in de beslissingen van toen. Je gaat stap na stap meeleven met de beslissingen van directeur Benjamin van den Bosch, de broer van Johannes, die zich inleeft in de problemen van de gezinnen, hun misdragingen, hun vorderingen en mislukkingen. Er zijn brave lieden bij maar ook genoeg querulanten. Schackmann citeert ruim uit zijn rapportages. Een koloniste klaagt: 'Ik heb het noyt zoo min gehad als nu. (...) Adde wij vleugels, wij waren allemaal tegelijk weer in ons plaas.'

 Als lezer dacht ik 'dit gaat niet lukken'. Immers, de kolonisten kregen wel een huisje, kleren en gereedschap, maar ze namen een schuld op zich die ze alleen konden afbetalen met werk. Werk dat ze vaak niet gewend waren. En weglopen kon niet meer. Vrouwen werden lastig, opgroeiende kinderen maakten elkaar zwanger, en de bewindvoerders eisten ijzeren tucht. Het strafkamp dreigde. Zou de harde aanpak werken? Gek genoeg, eigenlijk wel. Na Frederiksoord kwamen Willemsoord en Wilhelminaoord. Maandag na 21.00 een rondgang door wat er nog staat van de kolonie Frederiksoord.