José op ten Berg

Er zit een verwant verhaal in de opening van Solsjenytsins ‘Goelag archipel’. Daar werkt een ploeg uitgehongerde gevangenen in de Kolyma, aan de poolcirkel. Ze staan, bemerken ze op een voor eeuwig bevroren rivier. Vegen wat sneeuw opzij, en zien: een miljoenen jaren geleden in het ijs vastgevroren vis. Ah!!!
Eén van hen - een bioloog, veel intellectuelen in de dwangarbeid - raakt in extase, maar zijn makkers niet minder. De vis wordt uitgehakt en op een vuurtje geroosterd.
Honger wint het van wetenschap.

Dit schiet me te binnen bij het bekijken van het ijs op de schilderijen van José op ten Berg in haar boek 'Dichter bij het ijs' (uitg. De Weideblik). Oeroud ijs.
Het geschilderd verslag van een reis naar Antarctica.
IJsbergen: 'Soms lijken het wel omlaag gevallen wolken, zo zien ze eruit, en soms zijn het een soort schepen die voorbij drijven, stevig en monumentaal. En ze zijn écht blauw (...) Dat heeft te maken met de hoeveelheid lucht die erin zit: hoe minder lucht, hoe blauwer de ijsberg.'
En, leer ik, de proporties, de lichtreflecties zie je pas daar. Waar de werkelijkheid zich abstraheert.