Waarom taal bestuderen, onderwijzen? De geleerde Jan Pieter Guépin antwoordde op de vraag 'Wat is cultuur Jan Pieter?' als volgt: 'Cultuur dat is dat mensen mekaar nadoen.' Men herkent elkaar aan taal en taalgebruik. Aan hoe iemand praat of schrijft - of juist niet.

Wat men tegenwoordig luidop 'de elite' noemt. Niet doen, erg onbeschaafd om over elite te praten. Zo'n onderscheid wordt stilzwijgend gemaakt.

Mijn moeder was een door en door beschaafd meisje, dat er bij het gebruik van onvertogen woorden meestal het zwijgen toe deed, mijn vader een lomperik, die luid om zijn eigen grapjes lachte en zich hoog boven de gewone man verheven achtte en bij werklieden laatdunkend sprak van 'de beste brave man'.

De vriendin van mijn moeder was de werkster. Nog lang na haar afscheid hielden ze contact.

Wat is de gevoelswaarde van een manier van uitdrukken? In het heden, in vroeger tijden? Dat kun je leren als je leest hoe voorkomend Johan van Oldenbarnevelt met zijn knecht Jan Francken omging, die alles noteerde.

Je weet dan ook dat prins Maurits de lomperik was, tot moord op zo‘n eerbiedwaardig heer in staat.

 Laatste avond: 'Mijn Heer begon zich te ontkleden, en nam de zegelring van zijn vinger, 'Hier, geef dit aan mjn oudste zoon', zei hij tegen mij. Hierna heb ik mijn Heer te bed geholpen en heeft hij zoals zijn gewoonte was, ook zijn onderhemd uitgetrokken. Bij dit ontkleden en te bed gaan wilde hij nog wat met mij praten, maar de soldaten verboden het mij.

 Toen hij eenmaal lag ben ik achter het bed gelopen, net doend of ik het bed nog wat wilde opschudden en kon ik zonder dat de soldaten het zagen, de laatste geschriften die ik daar dezelfde middag nog onder verborgen had, wegnemen en bij mij steken.'

 En dan: 'Na enige tijd stil gelegen te hebben richtte mijn Heer zich opeens tot mij: 'Kom snij mijn hemd eens van voren open'. En zegt dan: Jan, zul jij ook tot het allerlaatste toe bij mij blijven?' Ik zei 'Ja, mijn Heer, als het mij is toegestaan.'

En dat wordt door de predikanten toegestaan.  

 Tijdens het twaalfjarig bestand brandt het conflict los. Maurits ging zijn opponent en enkele van zijn medestanders op het Binnenhof gevangen zetten. De scenarist kan  het verslag van Oldebarnevelts dienaar Jan Francken gebruiken: 'Daar bij de brug ter hoogte van de twee pilaren, kwam Mathieu de Corps, de Franse opperkamerheer van prins Maurits van Oranje naar de koets toe. Hij vroeg of mijn heer boven bij Zijne Excellentie geliefde te komen, waarop mijn heer uitstapte en zei: 'Jan, wacht hier even, je moet me zo de trap op helpen als ik naar de Prins ga,'

 De oude Oldebarnevelt liep met zijn 'stokske'.

 Nadat hij zijn tas en papieren in de kamer van de Staten van Holland had neergezet, heb ik mijn heer bij de arm naar boven geleid, tot aan de kamer ofwel salon waar hij gewoonlijk zijn besprekingen met Zijn Exc. had. (...) Ik hoorde de Prins zeer ontstemd spreken.'

 Jan Francken wordt dan naar een kamertje geleid waar hij onder bewaking moet wachten. En dat omschreven wordt als 'de nachtegalenkamer', waar Maurits, zoals heel Den Haag wist, zijn vrouwen-voor-een-nacht placht te ontvangen. Oldebarnevelt zit gevangen. Hij krijgt maar een bediende mee en zegt 'Dan zal ik Jan bij me houden, die is gewend mij te dienen.' De gevangenschap zal nog maanden duren tot de executie. 

De zaak Oldebarnevelt: Val, proces en executie v an Wilfried Uitterhoeve, uitg. Vantilt.  

 Vanmorgen in de Volkskrant komt Nell Westerlaken met prenten en wetenswaardigheden. Bouwhistoricus Lucas Vis situeert gangen van paleis Noordeinde naar een pand in de Molenstraat. Zo'n gang kom je ook tegen bij Brakman. Conservator Buvelot vertelt dat Johan Maurits een gesloten tuin liet aanleggen tegenover zijn huis, te bereiken via een ondergrondse gang. Maar verder? Kunstwerken en majesteiten moesten in geval van volksopstand toch geëvacueerd kunnen worden. En, net als in de film Diplomatie is er sprake van geheime toegang voor maîtresses.

 Er bestaat een Brakman-Den Haag. Als het hem schikt ondergronds. Dan ligt s' nachts in de Hofvijver een roeiboot klaar waarmee naar het waterpoortje onder het Mauritshuis gevaren wordt, en - zoals in 'Van de in hoger kringen verliefde' - gewelven betreden waar zelfs Oldenbarnevelt optreedt.

 En in 'De koning is dood' staat: 'In het zwakke licht van de looplamp zag ik inderdaad vage restanten van zolderschilderingen, dik bebladderd en beschim­meld, maar telkens als ik wat scherper wilde zien struikelde ik op de brokkelige vloer.' Ze horen muziek, hoefgetrappel. Waarna zijn gids hem vertelt dat ze zich nu onder het paleis Noordeinde bevinden 'en voegde er gemelijk aan toe dat daar dag en nacht vanen en menuetten werden gedanst en taartjes geget­en, wat uit zijn mond klonk als een klacht uit de Franse Revolutie.'

 De taartjes zijn natuurlijk van Krul, ook Brakmans hofleverancier.

 'Vlak daarna, waar het plafond koud en vochtig boven ons welfde, een gedempt steunen en klagen. Dat was de Gevangenpoort, wees een omhoog geprikte vinger. Dat vochtige gewelf bleek nog maar het begin, want even later hoorde ik het onmiskenbare gemurmel van water. 'De beek', klonk het verwijtend, 'we zitten nu onder de Hofvijver in de buurt van de crypte. Opgepast.' En ja, iedere Hagenaar weet van de Beek, die achter Kijkduin ontspringt en zich een weg baant langs de voormalige tankgracht, onder het Verversingskanaal door naar het Catshuis en vandaar ondergronds naar de Hofvijver.